Trzeci cmentarz ewangelicki ziemi sierpeckiej uratowany - finał projektu "Przyszłość - przeszłości" - Białasy-Szczutowo - 3.11.2012 r.

Początek nabożeństwa ekumenicznego na cmentarzu w Białasach, 3.11.2012 r.

Podziękowania dla wolontariuszy i konserwatorów z grupy "Tak trzeba" przy UMK w Toruniu.

Podziękowania dla harcerzy z Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Szczutowie i ich opiekunki Lidii Chojnowskiej.

Podziękowania dla Nieformalnej Grupy Historycznej Ultima Thule z Sierpca.

Monografia zagadnień związanych z życiem ewangelików w Białasach i okolicznych wsiach oraz z projektem odnowy cmentarza.

Fakt osadnictwa ewangelickiego na ziemi sierpeckiej przez wiele lat stanowił temat tabu. W głównej mierze zadecydowały o tym meandry historii. Okazją do ponownego pochylenia się nad ważną dla naszych ziem tematyką, materialnymi śladami bytności społeczności ewangelickiej, stały się prowadzone od 2009 roku przez sierpecką młodzież prace renowacyjne na zachowanych w bardzo złym stanie cmentarzach rozsianych na terenie powiatu sierpeckiego.

Wielką dumą napawa fakt, że to właśnie młodzież zabiega o ponowny zwrot w stosunkach polsko-nie­mieckich, bada i poznaje ważną część lokalnej historii, rozpowszechnia tę historię dla innych.

W sobotnie południe 3 listopada spora część mieszkańców ziemi sierpeckiej miała okazję uczestniczyć w podsumowaniu projektu "Przyszłość-prze­szłości", dotyczącego renowacji dawnego cmentarza ewangelickiego w Białasach. Jest to już trzecia po Osówce i Czartowni nekropolia, która została ogrodzona, uporządkowana i oznakowana, a znajdujące się na niej nagrobki poddane zostały fachowej konserwacji.

Uroczystość na cmentarzu w Białasach rozpoczęło nabożeństwo ekumeniczne sprawowane przez dwóch kapłanów - proboszcza parafii pw. św. Antoniego w Łukomiu, księdza Krzysztofa Zakrzewskiego i wikariusza parafii ewange­licko-augsburskiej w Płocku, księdza Mateusza Łaciaka. Istotnym punktem mszy było poświęcenie cmentarza przez proboszcza parafii w Łukomiu. Ksiądz Krzysztof Zakrzewski zwrócił się także do mieszkańców Białasów o troskę i szacunek dla miejsca spoczynku dawnych mieszkańców tych ziem. Po tych słowach każdy z uczestników nabożeństwa udał się na spacer po nekropolii.

Goście byli pod ogromnym wrażeniem pracy i trudu, którego wymagała renowacja. Wybudowanie ogrodzenia, wycięcie dzikiej roślinności, uporządkowanie, konserwacja nagrobków, posadzenie cmentarnej roślinności, oznakowanie cmentarza i dróg do niego prowadzących to tylko część z zadań, których podjęła się w 2012 roku młodzież zainspirowana przez Tomasza Kowalskiego z Nieformalnej Grupy Historycznej Ultima Thule. Po zapaleniu zniczy na uratowanych nagrobkach i odmówieniu krótkiej modlitwy, goście udali się na drugą część uroczystości do Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Szczutowie.

Tę część imprezy podsumowującej poprowadził Zdzisław Dumowski, prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sierpeckiej, które koordynowało prace i zajęło się wszelkimi kwestiami formalnymi związanymi z projektem. O samym projekcie i grupach w nim uczestniczących opowiedział znany ze swych licznych działań na rzecz ocalenia lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, Tomasz Kowalski, który już jako licealista zwrócił uwagę na fakt istnienia na terenie ziemi sierpeckiej zdewastowanych cmentarzy ewangelickich. Dziś to właśnie młody student UMK w Toruniu uchodzi za eksperta w kwestii znajomości historii osadnictwa ewangelickiego na naszym terenie, o czym świadczy wiele opublikowanych na ten temat artykułów w prasie, publikacja książkowa oraz wieloletnie doświadczenie pracy na cmentarzach i liczne kontakty z potomkami ewangelików.

W swojej przemowie Tomasz zwrócił uwagę na fakt, że istotny udział w kwestii zmiany stosunków polsko-nie­mieckich na ziemi sierpeckiej ma młodzież urodzona po 1989 roku. To właśnie młodzi budują dziś metaforyczny most pomiędzy dawnymi relacjami, łącząc tym samym szacunek i pamięć o przeszłości z przyszłością.

Podniosłym momentem uroczystości było wręczenie podziękowań dla partnerów całego przedsięwzięcia, osób, które wniosły istotny wkład pracy fizycznej i intelektualnej podczas szesnastu wyjazdów na cmentarz. Słowa wdzięczności oraz upominki książkowe - pierwsze wydane świadectwo niemieckie o naszej lokalnej historii autorstwa Eugena Kleistera oraz książkę "Przyszłość-prze­szłości" pod redakcją Tomasza Kowalskiego, otrzymali: młodzież zrzeszona w Nieformalnej Grupy Historycznej Ultima Thule, członkowie Stowarzyszenia "Tradytor" z Płocka, grupa konserwatorów i wolontariuszy "Tak trzeba" z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, grupa uczniów z Publicznego Gimnazjum im Polskich Olimpijczyków pod kierunkiem Lidii Chojnowskiej oraz grupa dorosłych wolontariuszy z terenu gminy Szczutowo.

Ważnym momentem spotkania w szczutowskim gimnazjum była prezentacja nowej publikacji, będącej monografią zagadnień związanych z życiem ewangelików w Białasach i okolicznych wsiach. Solidne opracowanie pod redakcją Tomasza Kowalskiego zawiera omówienie historii obecności ewangelików w Białasach, działalność tamtejszego kantoratu, szkoły, dzieje cmentarza, ewidencję odkrytych nagrobków wraz z opisem ich stanu obecnego oraz inskrypcją. Publikacja zawiera też szczegółowy opis projektu renowacji z 2012 roku wraz z jego założeniami, poszczególnymi etapami realizacji i efektami prac. W książce znalazły się też subiektywne relacje dwóch wolontariuszek pracujących na cmentarzu oraz refleksje i materiały, będące pokłosiem konferencji naukowej, która miała miejsce we wrześniu w Szczutowie. Całość uzupełniają archiwalne zdjęcia obrazujące życie dawnych mieszkańców naszych terenów, zdjęcia z prac na cmentarzu, mapy i wykresy. Zaznaczyć trzeba, że jest to już druga w przeciągu dwóch miesięcy książka sygnowana nazwiskiem Tomasza Kowalskiego.

Uroczystości zakończyło spotkanie towarzyskie, podczas którego można było obejrzeć wystawę zdjęć dokume­ntujących prace na cmentarzu.

Wymiar pracy, którą włożyła młodzież w przewrócenie pamięci o dawnych mieszkańcach ziemi sierpeckiej jest nieoceniona. Realizacja projektów na cmentarzach w Osówce, Czartowni i Białasach pokazała, że nie był to jednorazowy zryw, lecz systematyczne, żmudne działanie, którego efekty widoczne są już nie tylko w postaci uporządkowanych cmentarzy czy wydanych publikacji, ale powolnej, lecz widocznej zmiany sposobu myślenia o dawnych mieszkańcach sierpeckich ziem.

Relacja z prac na cmentarzu w Białasach w 2012 roku