W niepodległej Polsce odradzało się życie polityczne, powstawały liczne partie polityczne i stowarzyszenia. Największą popularnością na ziemi sierpeckiej cieszył się obóz narodowy. Wniosek taki wynika z analizy wyników wyborów. W 1922 r. na listę nr 8 Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej głosowało w powiecie 14.112 osób na 28.352 biorące udział w wyborach. Ogółem w wyborach wzięło udział 86,84 % głosujących, co sytuowało powiat sierpecki na pierwszym miejscu pod względem frekwencji w województwie warszawskim.¹ Inne listy wyborcze uzyskały następujące wyniki: Polskie Stronnictwo Ludowe Wyzwolenie i Lewica Ludowa - 3.873 głosów; Blok Mniejszości Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej - 3.608; Polska Partia Socjalistyczna - 3.419; Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast" - 2.557; Polskie Centrum - 500; Ogólno-Żydowski Związek Robotniczy w Polsce "Bund" - 149; Żydowski Robotniczy Komitet Wyborczy "Poale Sjon" - 109; Unia Narodowo-Państwowa - 106; Komunistyczny Związek Proletariatu Miast i Wsi - 81; Narodowa Partia Robotnicza - 3. ² W stosunku do wyników wyborczych z 1919 r. Stan posiadania poprawili socjaliści a także przedstawiciele obozu narodowego. W skład rady naczelnej reprezentacji tego ostatniego obozu, Związku Ludowo - Narodowego, podczas drugiego Zjazdu Wszechpolskiego, który odbył się 26 i 27 października 1919 r. W Warszawie wybrano mieszkańca W. Gurbskiego.³

O sile oddziaływania tego obozu w powiecie sierpeckim może świadczyć także następująca uchwała dotycząca szkolnictwa podjęta na wiecu w Rościszewie 29 XII 1919 r. Zapisano w niej: "My parafianie rościszewscy, zgromadzeni na wiecu w liczbie około 2 tysięcy, po wysłuchaniu kilku mówców, wyjaśniających zamierzenia rządu obecnego w sprawie szkół świeckich, uchwalamy żądać od p. ministra oświaty aby w szkołach gminnych i średnich nauka wiary była stanowczo wykładana. Jako szczerzy katolicy nie możemy pogodzić się z tą myślą iżby szkoły powyższe mogły być prowadzone w innym kierunku".⁴ Natomiast 19 czerwca 1919 r. Podczas wiecu w Sierpcu podjęto rezolucję: "1. By zgodnie z odwieczną tradycją narodu polskiego religia katolicka uznana była za panującą w państwie jako wiara uznana przez większość Polaków. Inne wyznania w kraju mają swobodę samorządową. Religii katolickiej przyznaje się należne miejsce i położenie prawne, jakie odpowiada konstytucji kościoła katolickiego, aby ten mógł rozwijać coraz bardziej swoją zbawienną działalność względem Rzeczypospolitej Polskiej".⁵ W odniesieniu natomiast do spraw gospodarczych w Szczutowie 22 grudnia 1918 r. zapadła uchwała: "Domagamy się oznaczenia cen na towary łokciowe, skóry i inne rzeczy potrzebne w gospodarstwie. Żądamy i same pilnować się będziemy żeby kupować u kupców Polaków katolików". Głoszone tezy były zgodne z postulatami obozu narodowego "Swój do swojego po swoje". Z kolei 2 kwietnia 1922 r. Odbył się w Sierpcu zjazd delegatów kół i mężów zaufania Związku Ludowo - Narodowego w liczbie 140 osób. Po dyskusji zebrani podjęli uchwałę krytykującą reformę rolną domagając się zmiany. Zażądano powołania banku parcelacyjnego. Domagano się zniesienia "...wszelkich wyjątkowych praw nadanych Żydom".⁶ Oczywiście reprezentanci innych opcji politycznych formułowali odmienne wnioski.

Sierpc gościł na łamach opracowań poświęconych odrodzonemu państwu. Nie wszystkie opinie miały charakter pozytywny. Znana pisarka, Maria Dąbrowska, w popularnej broszurze "O zjednoczonej Polsce, jej mieszkańcach i gospodarstwie" konstatowała: "Kto mieszka koło Mławy, Sierpca, Szreńska, Kuczborka ten wie, że osobliwością tych stron jest moc kamieni polnych, większych i mniejszych powszędy rzuconych i całe pola pokrywających - dlatego też Boże męki na kamieniach tam ustawiają, płoty z kamieni grodzą".⁷ Natomiast w opracowaniu poświęconym stosunkom rolnym w Polsce informowano o stanie sprzętu rolnego i wielkości produkcji. W 1923 r. na jeden siewnik przypadało w powiecie 574 ha ziemi uprawnej, na żniwiarkę - 702.⁸ W tym samym roku w rzeźniach powiatu zabito sztuk bydła - 1422; cieląt - 643, owiec - 640, trzody chlewnej - 1232 sztuki.⁹ W 1928 r. Sierpc prezentował własne osiągnięcia na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Wcześniej, 23 czerwca tegoż roku odbyła się Wystawa Regionalna w Płocku. Sierpc reprezentowali: starosta Tadeusz Koziorowski, Kazimierz Bunikiewicz i Leopold Dramiński.¹⁰ Z kolei na IV Zjeździe Katolickim w Płocku reprezentantem powiatu był ksiądz kanonik Sawicki.¹¹

W prasie opublikowano listy mieszkańców zmieniających miejsce pobytu. W "Zorzy" ogłoszono list Bronisława Gizińskiego opuszczającego Rościszewo, "Żegnam wszystkich z wiarą w lepszą przyszłość, z wiarą w Polskę, która spełni swoje posłannictwo chrześcijaństwo światowe. Miłość rodziny, ukochanie Ojczyzny musi poprzedzić ogólną miłość ludzkości. Głoszenie międzynarodowej miłości, bez miłości rodziny i narodu jest fałszem i obłudą, jest rozstrojem społeczeństwa dla własnych korzyści".¹² Wskazywał również kierunek migracji: "Co do przesiedlenia tych, którym za ciasno na starym miejscu, powtarzam, przesiedlenie właściwe tylko w kierunku wschodnim. Ten któryby na wschodzie był przodownikiem kultury może zginąć na zachodzie.¹³ Warto w tym miejscu też wspomnieć, iż w Sierpcu niejednokrotnie przez dłuższy czas pracowali sędziowie, administratorzy itp., którzy później byli znanymi działaczami w Płocku, Warszawie czy innych miastach. Przykładowo w latach 1926 - 28 w sądzie okręgowym pracował Stanisław Zgliczyński, w okresie późniejszym znany działacz Akcji Katolickiej w Płocku, adwokat, przyjaciel biskupa Leona Wetmańskiego.¹⁴

Poczucie obowiązku uczestnictwa w budowie struktur nauki i kultury odrodzonego państwa skłaniało mieszkańców miasta do składania pieniędzy na różne fundacje. W 1923 r. wydział powiatowy sądu złożył pieniądze na fundusz wydawniczy czasopisma "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny" ukazującego się w Poznaniu.¹⁵ Uczniowie miejscowego gimnazjum natomiast pomagali uczniom szkoły w Poznance na Wołyniu.¹⁶ W 1924 r. delegaci Sierpca i powiatu złożyli wieńce na grobie Henryka Sienkiewicza.¹⁷ W 1925 r., natomiast, przy pomocy przychylnych posłów przeforsowano w Sejmie uchwałę o przekazaniu na cele Polskiej Macierzy Szkolnej, która prowadziła gimnazjum, budynku zajmowanego dotychczas przez starostwo.¹⁸ Po zamachu majowym z 1926 r. zaktywizowały się w mieście i powiecie środowiska propiłsudczykowskie. Najwybitniejszym reprezentantem obozu prorządowedgo w Sierpcu był Bronisław Chojnacki . W latach 1928 - 1936 pełnił on funkcję prezesa powiatowego BBWR, a w latach 1937 - 39 był prezesem Obozu Zjednoczenia Narodowego. Poczynając od 1924 r. przez dwanaście lat był powiatowym prezesem Związku Nauczycielstwa Polskiego, a później także członkiem zarządu Okręgu tego związku. Ukoronowaniem jego działalności było kandydowanie do sejmu w 1935 r. Po wyborze został członkiem Komisji Oświaty. W parlamencie zajmował się przede wszystkim sprawami szkolnictwa. Przykładowo 20 lutego 1937 r. alarmował, iż udział młodzieży w szkołach średnich spadł z 12 % w roku szkolnym 1925/1926 do 8% w roku szkolnym 1935-36. W konsekwencji zgłosił do laski marszałkowskiej odpowiednią rezolucję. Wystąpił także w obronie redakcji "Płomyka" podczas jej sporu z władzami. Mimo lewicowych tendencji reprezentowanych przez to czasopismo, w dniu 28 marca 1936 r. złożył do ówczesnego premiera Felicjana Sławoj - Składkowskiego interpelację "W sprawie bezkarnych napaści w prasie na wyższe władze oświatowe i nauczycielstwo". Nie wziął jednak udziału w strajku zorganizowanym przez ZNP.¹⁹ Z kolei na przeciwników sanacji spadały represje. Tak np. w 1930 r. został aresztowany, pod fałszywymi zarzutami, Felicjan Tułodziecki, działacz PPS, nauczyciel szkoły powszechnej w Sierpcu, kandydat na posła. Warto wspomnieć, iż aktywność wymienionego polityka ułatwiła wybór do Sejmu wybitnego działacza PPS - Mieczysława Niedziałkowskiego.²⁰

W latach trzydziestych aktywnie działała również Akcja Katolicka. Organizowano katolickie Kółka Rolnicze, zabawy itp.²¹ Powiększały swoje wpływy partie chłopskie.²²

Dla szeregowych członków obozu sanacyjnego, jak również dla całego społeczeństwa, wydarzeniem o dużym znaczeniu była wizyta w Sierpcu prezydenta RP Ignacego Mościckiego (7 VII 1928). Przy bramie tryumfalnej wystawionej obok gimnazjum, w imieniu miejscowego społeczeństwa przemówienie wygłosił ks. dr Leon Pomaski. Wręczył jednocześnie memoriał z prośbą by prezydent zechciał zostać patronem miejscowego gimnazjum. Prezydent obiecał sprawę rozpatrzyć i rzeczywiście 8 września szkoła otrzymała z kancelarii prezydenta pismo wyrażające zgodę. Pobyt Mościckiego w Sierpcu był krótki, gdyż głównym celem wizyty był Rypin. Tym niemniej jednak, jak wspomniano wcześniej, zaowocował przyznaniem imienia prezydenta gimnazjum. Szkoła ta, stanowiąca chlubę mieszkańców miasta, starała się rozwijać zainteresowania społeczne i obywatelskie uczniów i mieszkańców powiatu. Aktywnie działało w niej harcerstwo, Liga Morska itp. Koło PCK ofiarowało w 1938 roku na rzecz najbiedniejszych ok. 20 kg żywności oraz 37 sztuk bielizny. Wychowanie religijne było celem Sodalicji Mariańskiej. Inicjatywy były skierowane do całego społeczeństwa. W 1932 r. obchodzono uroczyście 25-lecie śmierci Stanisława Wyspiańskiego.²³ Aby przybliżyć uczniom a pośrednio i społeczeństwu zabytki i krajobrazy kraju organizowano wycieczki. W 1934 r. zaplanowano trzy. Pierwsza przeznaczona dla uczniów klas pierwszych miała odbyć się na trasie Sierpc - Nasielsk - Warszawa - Płock. Druga na trasie Sierpc - Nasielsk - Mława -Grudziądz -Gdynia- Kartuzy -Bydgoszcz -Toruń Sierpc. Trzecia najdłuższa miała przebieg następujący: Warszawa - Radom - Kraków - Wieliczka przez Śląsk, Kujawy do Torunia i Sierpca.²⁴

Ożywione było życie społeczne i oświatowe mniejszości żydowskiej. W połowie lat trzydziestych została założona przez dwóch absolwentów jesziwy nowogródzkiej- jesziwa "Bet Josef'. Celem jej było rozpowszechnianie nauki Tory.²⁵ Natomiasat organizacja o nazwie "Jasodej-Hatora" (Podstawy Tory) zatrudniała na początku lat trzydziestych trzech nauczycieli będących absolwentami "Agudas Israel" w Grodnie.²⁶ Warto odnotować, iż sierpecka społeczność żydowska zachowywała lojalną postawę wobec państwowości polskiej, często włączając się w obchody uroczystości państwowych.

Po śmierci Marszałka usypano na jego cześć kopiec na Sowińcu w Krakowie. Składano tam urny z ziemią, przesiąkniętą krwią poległych, walczących o niepodległość z różnych pobojowisk, mogił żołnierskich itp. Ziemia Płocka złożyła urnę z ziemią pobraną z mogiły Edwarda Tułodzieckiego, działacza PPS, bojowca Polskiej Organizacji Wojskowej, zamordowanego przez Niemców w dniu 3 listopada 1918 r.²⁷

Wydarzeniem poruszającym miasto była zorganizowana w dniach 5-19 grudnia 1937 r. wystawa radiowa w Sierpcu. W dniu zamknięcia imprezy odbyło się uroczyste zamknięcie wystawy transmitowane przez wszystkie rozgłośnie krajowe. Po nabożeństwie przedstawiciel rozgłośni pomorskiej przeprowadził wywiady z proboszczami parafii sierpeckiej i przedstawicielami organizacji katolickich.²⁸ W latach trzydziestych, wobec narastającego zagrożenia wojennego, mieszkańcy powiatu zbierali pieniądze na potrzeby armii. W 1939 r. stacjonowała w mieście Nowogrodzka Brygada kawalerii dowodzona przez gen.Władysława Andersa.²⁹ W trakcie procesji Bożego Ciała niosącego monstrancję prałata Okólskiego podtrzymywał z jednej strony generał Anders z drugiej natomiast starosta sierpecki Leon Rożałowski. Wkrótce potem we wrześniu 1939 r. Sierpc znalazł się pod okupacją niemiecką.

1. T.W. Rzepeccy, Sejm i Senat 1922 - 1927. Podręcznik dla wyborców, zawierający wyniki wyborów, zawierający wyniki wyborów w powiatach, , okręgach, wojewódz twach, podobizny senatorów i posłów sejmowych oraz mapy poglądowe, Poznań 1923, s. 480.
2. Ibidem., s. 152.
3. Z całego kraju, "Gazeta Świąteczna" 1919 nr 1980 z 12 I, s..4.
4. G. Radomski, Ziemia Sierpecka dla Ziemi Śląskiej, op. cit. S. 9
5. Z całęgo kraju, "Gazeta Świąteczna" 1919 nr 1979 z 5 I, s. 4.
6. Z życia Związku Ludowo-Narodowego "Zorza" 1922 nr 57 z 14 V, s. 162.
7. M. Dąbrowska, O zjednoczonej Polsce, jej mieszkańcach i gospodarstwie, Warszawa 1921, s. 25.
8. Stosunki Rolnicze Rzeczypospolitej Polskiej. Wydawnictwo zbiorowe, t. I, Warszawa 1925, s. 168.
9. ibidem, s. 262.
10. T.Świecki, T. Wybult, Mazowsze Płockie, op. cit., s. 533.
11. ibidem, s. 546.
12. B. Giziński, Pożegnanie Gminy Rościszewo i starostwa sierpeckiego, "Zorza" 1923 nr 5 z 4II, s. 56.
13. ibidem
14. Ks. M.M. Grzybowski, Zostawił dobrą pamięć, Stanisław Zgliczyński 1900 - 1940, Płock 1993, s. 6.
15. Na fundusz wydawniczy Ruchu, "Ruch prawniczy i ekonomiczny" 1923, z. 1, s. 218.
16. 80 lat L.O. im. Mjra H.Sucharskiegi, opracował zespół pod red. G. Radomskiego, Sierpc, bdw, s.5.
17. Czwarty Kongres Wszechpolski Związku Ludowo-Narodowego odbyty w Warszawie w dniu 26 października 1924 r. Warszawa 1924, s. 32.
18. Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń sejmu 236 w dniu 16 lipca 1925, CCXXXVI/36
19. J. Chojnacki, B. Chojnacki (1895 -1955) - pedagog, działacz społeczno-polityczny, "Notatki Płockie" 1996, nr 2, s. 22- 24.
20. S. Tułodziecki, Kronika Rodzinna..., op. cit., s. 37.
21. W.Mazurowski, Solo i w chórze, "Almanach Sierpecki" ,t.I,1997,s.75.Katolickie koncepcje wychowania społecznego prezentuje min. M. Strzelecki, Wątki narodowe i państwowe w katolickiej koncepcji wychowania społecznego w okresie Drugiej Rzeczypospolitej,[w] Wychowania a polityka. Między wychowaniem narodowym a państwowym, pod. red. Witolda Wojdyły, Toruń 1999,s.123-137.
22. H.Dymek, Powiat sierpecki w okresie międzywojennym (1918-1939), Sierpeckie Rozmaitości",1993,nrl l,s.8.
23. Kronika powiatu, "Echo powiatu sierpeckiego" 1X 1933, s. 10.
24. Protokół z posiedzenia Rady pedagogicznej nr 4 z dn. 2 X 1935, op. cit.
25. E.T. Jankowska, Szkolnictwo żydowskie na terenie Sierpca w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, praca magisterska, Wyższa Szkoła im. Pawłą Włodkowica, Płock, 1999,s. 53.
26. Ibidem, s. 52.
27. S. Tułodziecki, Kronika Rodzinna..., op.cit., s.33.
28. A. Jankowski. Sierpeckie niezapominajki, Sierpc 1996, s. 62.
29. W. Anders. Bez ostatniego rozdziału. Wspomienia z lat 1939 - 1946, Bydgoszcz 1989, s. 5.

dr Grzegorz Radomski