W grudniu 1999 r. odbyła się w Warszawie, w Muzeum Niepodległości, sesja naukowa poświęcona rozwojom miast mazowieckim w przestrzeni wieków.

Zamierzenia były bardzo ambitne: ukazać rozwój miast i miasteczek od początku XVII wieku do czasów najnowszych, przedstawić rozwój architektoniczny i ciekawsze zabytki, scharakteryzować życie kulturalne na tle etnograficznym, wreszcie opisać aktualny stan i perspektywy. Jako trwały ślad i dorobek sesji powstał okazały tom zawierający teksty wygłoszonych referatów, wzbogacone literaturą przedmiotu licznymi ilustracjami - wydanych przez Mazowieckie Towarzystwo Kultury.

Materiały zawarte w książce podzielić można na kilka grup tematycznych. Ogólny rozwój miast przedstawiają: Józef Kazimierski (" Ośrodki miejskie Zawkrza w XVII-XIX wieku"), Juliusz Łukaszewicz ("Dzieje miast mazowieckich w XIX wieku"), Janusz Szczepański ("Miasta mazowieckie w dobie walki o niepodległość do 1920 r.") i Tadeusz Swat ("Ośrodki miejskie Mazowsza po drugiej wojnie światowej. Problematyce żydowskiej poświęcają swe referaty Eleonora Bergman ("Ludność żydowska w miastach Mazowsza w XIX i XX wieku") oraz Paweł Fijałkowski ("Żydzi w miastach Mazowsza w XIX i XX wieku"). Rozwój urbanistyczny i zabytki miast prezentują Anna M. Stogowska ("Opisy miast Mazowsza Wincentego H. Gawareckiego") i Izabela Gorlicka ("Zabytki architektury i infrastruktura w miastach i miasteczkach mazowieckich") a życie kulturalne Andrzej Stawarz ("Kultura miasteczek mazowieckich jako przedmiot etnografii") i Aleksander Kuciszewski ("Animatorzy małych ojczyzn-życie kulturalne małych ośrodków miejskich Mazowsza od połowy XIX w."). W końcowej części książki aktualny stan gospodarczy miast i ich perspektywy rozwojowe rysują Witold Rakowski ("Kondycja ekonomiczna ośrodków miejskich Mazowsza u schyłku XX wieku") i Maria Ciechocińska (" Perspektywy rozwoju małych ośrodków wiejskich Mazowsza"). W słowie wstępnym prof. Henryk Samsonowicz wskazuje na niektóre cechy charakterystyczne w rozwoju miast mazowieckich.

Jak zwykle w wypadku pokłosia sesji i konferencji naukowych, materiały zawarte w książce są nierównej jakości i oprcowane w bardzo rozmaity sposób. Są więc prace oparte na bardzo szerokim materiale dotyczące różnych ośrodków miejscowości Mazowsza i powstałe w związku z penetracją tylko wybranych miast lub subregionów. Ale ogólnie rzecz biorąc, tom prezentuje wielki poziom i dostarcza czytelnikowi obszerny zestaw faktów i przemyśleń. Znajdzie ich w tej publikacji niemało także czytelnik zainteresowany problematyką sierpecką. Sierpc należał przez wieki do pierwszej trójki najważniejszych miast północnego Mazowsza (obok Płocka i Mławy), nic dziwnego więc, że przy omówieniu rozwoju regionalnego poświęcono mu wiele uwagi.

Jan Burakowski

"MAZOWIECKIE MIASTECZKA NA PRZESTRZENI WIEKÓW" Redaktor naczelny: Andrzej Stawarz Mazowieckie Towarzystwo Naukowe 1999 Warszawa s.209 i ilustracje.