Miasto zajmowało powierzchnię 1860 ha i liczyło prawie 20.000 mieszkańców. Od 10 lat stanowiło jedną gminę samorządową rządzoną przez wybieraną co 4 lata w wyborach większościowych 24 osobową Radę Miasta. Organem wykonawczym Rady był Zarząd z burmistrzem i jego zastępcą. Jednostkami pomocniczymi Rady Miasta było 6 Rad Osiedli, reprezentowanych przez Zarządy Osiedli o niewielkich uprawnieniach o charakterze doradczym.

Własność w Sierpcu

Powierzchnia Sierpca była podzielona na 6125 działek gruntu, z których największa liczyła 30 ha, tuż za nią była działka 27 ha. Zdarzały się też działki między 1 a 10 ha. Przytłaczającą większość stanowiły działki poniżej 1 ha.

196 ha było własnością Skarbu Państwa, a do tego 88 ha Skarb Państwa przekazał w użytkowanie wieczyste. W Sierpcu nie było już żadnych państwowych osób prawnych. Miasto jako gmina było właścicielem 163 ha, a do tego Miasto przekazało w użytkowanie wieczyste 97 ha. Osoby fizyczne prowadzące gospodarstwa rolne posiadały 975 ha, a osoby fizyczne nie prowadzące gospodarstw rolnych posiadały 304 ha, czyli łącznie do osób fizycznych należało w Sierpcu 1279 ha. Grunty spółdzielni zajmowały 17 ha, a grunty kościołów i związków wyznaniowych 9 ha. Gruntów ornych na terenie Sierpca było 1089 ha, sadów 39 ha, łąk trwałych 45 ha, pastwisk trwałych 60 ha, czyli użytków rolnych razem 1233 ha. Lasów i grup leśnych 60 ha. Nieużytków w Sierpcu było 45 ha. Wody płynące zajmowały powierzchnię 14 ha, a stojące 3 ha i także rowy 3 ha. Łącznie wody zajmowały powierzchnię 20 ha. Tereny mieszkalne zajmowały powierzchnię 180 ha, a tereny przemysłowe liczyły 9 ha, tereny o zabudowie indywidualnej 82 ha. Terenów niezabudowanych było 82 ha. Terenów wypoczynkowych 10 ha. Na terenie miasta nie eksploatowano kruszywa. Drogi zajmowały powierzchnię 100 ha, a koleje 54 ha. Łącznie tereny zabudowane i zurbanizowane zajmowały powierzchnię 500 ha.

Powyższe dane świadczą, że w Sierpcu dominowała prywatna własność ziemi (68%), a Skarb Państwa (15%) miał w tym względzie pewną przewagę nad Skarbem Miasta (13%).

Mieszkania

Miasto było właścicielem 546 mieszkań, a 221 mieszkań już sprzedało na własność. Oprócz tego administrowało około setką lokali. Łącznie w zasobach komunalnych mieszkało ponad 3 tysiące ludzi. W zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej mieszkało prawie 8 tysięcy osób. Spółdzielnia dysponowała 2613 lokalami o powierzchni 126.308 mkw. w 60 budynkach i dodatkowo 8 pawilonów usługowo-handlowych o powierzchni 3.444 mkw. i 68 garaży o powierzchni 1.111 mkw. 49 budynków miało centralne ogrzewanie, a 1 piecowe. Spółdzielnia dzierżawiła wieczyście grunty o powierzchni 2.219 ha. W Spółdzielni już ponad 1700 mieszkań było wykupionych. Spółdzielnia w połowie roku 2000 była zadłużona na 1.464.094 zł, a zadłużenie w opłatach eksploatacyjnych wynosiło 598.420 zł, a zadłużenie z tytułu spłaty kredytu, jaki Spółdzielnia zaciągnęła na budowę bloku, wynosiło 865.673 zł.

Budżet Miasta

Budżet Sierpca w roku 2000 był planowany na 21.081.464 zł, w tym 1/4 stanowiły podatki własne. Realizacja tej części dochodów przebiegała sprawnie, natomiast jeszcze w połowie grudnia brak było wpływu 1.400.000 zł z tytułu udziału Miasta w podatku od osób fizycznych, a do tego Ministerstwo Finansów poinformowało, że nie przekaże Miastu 340.913 zł z tytułu subwencji oświatowej. Niedobory w budżecie wynosiły ponad 3 mln zł, a mimo to inwestycji w Mieście zrealizowano za kwotę 4 mln zł.

Oświata i wychowanie

Miasto było organem prowadzącym dla 4 przedszkoli, które w 2000 roku miały kosztować 1.974.898 zł. W przedszkolach było łącznie 419 dzieci w 17 oddziałach. Przedszkolaków kształciło i wychowywało 31 nauczycieli i dla właściwego funkcjonowania przedszkoli potrzebnych było 40 osób pozostałej obsługi.

Miasto prowadziło dwie szkoły podstawowe (5003045 zł) i jedno gimnazjum (743614 zł) + świetlice szkolne (348734 zł). W 91 oddziałach uczyło się 2336 dzieci. Z budżetu miejskiego opłacano łącznie 70 godzin pozalekcyjnych tygodniowo. Miasto zatrudniało 139 nauczycieli na pełnych etatach i 53 osób obsługi. Wydawano 621 obiadów w szkolnych stołówkach.

W roku 2000 funkcjonowała też I Prywatna Szkoła Podstawowa, która liczyła łącznie 50 uczniów.

Od dwóch lat miasto było siedzibą powiatu po 25 letniej przerwie. Powiat liczył oprócz Miasta 6 gmin wiejskich rozłożonych na obszarze 18609 ha powierzchni i zamieszkałych przez ponad 57.000 mieszkańców. Powiat był z nazwy jednostką samorządu terytorialnego rządzonego przez Radę Powiatu wybieraną co 4 lata, ale z uwagi na subwencyjno-dotacyjny charakter budżetu i nikły procent dochodów własnych pozostawał w ogromnej zależności od budżetu państwa.

Wszystkie dzienne szkoły średnie w Mieście należały do Powiatu. Rok 2000 w szkołach średnich zamykał cykl kształcenia według starego systemu szkolnego, w których nauka w szkoła średnich trwała 4-5 lat. W Liceum Ogólnokształcącym uczyło się 828 uczniów, a w Liceum dla Dorosłych uczyły się 73 osoby. W Zespole Szkół nr 1 uczyło się 1074 uczniów, a dodatkowo w systemie zaocznym w Zespole uczyły się 252 osoby dorosłe. W Zespole Szkół nr 2 było 937 uczniów. W Zespole Szkół w Studzieńcu - 454 uczniów i dodatkowo 38 osób w Policealnym Studium Zawodowym.

Znajdujące się w Mieście szkoły specjalne liczyły łącznie 138 uczniów, w tym w Szkole Podstawowej - 60, w Gimnazjum 32 i w internacie Ośrodka Szkolno-Wychowawczego - 46.

W Mieście działały także płatne średnie szkoły niepubliczne, ale skupiały się kształceniu dorosłych w systemie wieczorowym: Technikum dla Dorosłych Anny Zych, z którego korzystało 48 osób, Zakład Doskonalenia Zawodowego Warszawa Oddział w Sierpcu- 59 uczniów, a w Liceum - 63, a w Zespole Oświatowo-Konsultacyjnym "Profesor" pobierało naukę 43 osoby.

Tę liczbę uczniów obsługiwało 235 nauczycieli na pełnych etatach i 35 na niepełnych etatach, z czego 205 nauczycieli posiadało mianowanie. W sierpniu przeciętne wynagrodzenie osobowe brutto wynosiło 1.421.045 zł.

Łącznie w szkołach średnich dziennych i zaocznych wraz z internatami było 4007 uczniów.

Nauka była finansowana w formie subwencji oświatowej przekazywanej Powiatowi z budżetu państwa. Wielkość subwencji była sumą wartości bonów oświatowych (1927 zł rocznie na ucznia) skorygowaną o współczynnik wynikający z algorytmu podanego przez Ministerstwo Edukacji. Na prowadzenie szkół średnich z budżetu państwa należało się 10.823.055 zł + 364.000 zł należne z tytułu nowelizacji Karty Nauczyciela, co daje kwotę 11.187.055 zł, czyli bez mała połowę powiatowego budżetu.

Gdyby zliczyć dzieci szkół podstawowych, gimnazjum i młodzież szkół średnich to okaże się, że jej liczba sięga 6200 osób.

W 2000 roku rozpoczął w sierpeckim Liceum działalność Oddział Zamiejscowy Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie z kierunkiem: inżynieria i ochrona środowiska. Na zaoczne studia zgłosiło się blisko 100 osób. Sierpc został wpisany na listę miast umożliwiających kształcenie na poziomie wyższym.

Infrastruktura społeczna i techniczna

Miasto posiadało krytą pływalnię, halę sportową i stadion, Bibliotekę Miejską i filię Biblioteki Pedagogicznej, Sąd Rejonowy ze wszystkimi wydziałami (łącznie z wydziałem Ksiąg Wieczystych), trzy banki: Bank Polski PKO BP, Bank PeKaO S.A. (dwa oddziały) oraz najsłabszy z nich Bank Spółdzielczy, Komendę Powiatową Policji, Straż Miejską, Państwową Straż Pożarną, Powiatową Stację Sanitarną i Weterynaryjną, cmentarz komunalny z domem przedpogrzebowym, szpital powiatowy wraz z przychodniami specjalistycznymi i całkowicie sprywatyzowaną podstawową opiekę medyczną wraz z oddziałem pogotowia ratunkowego.

W mieście działały trzy parafie katolickie dysponujące czterema kościołami. Wśród mniejszości wyznaniowych wyróżniali się liczebnie jedynie Świadkowie Jehowy.

Miasto było właścicielem ciepłowni o mocy 30 MW, oczyszczalni ścieków o przepustowości 6000 m3/h, wysypiska śmieci we wsi Rachocin, stacji uzdatniania wody. W mieście sieć kanalizacyjna sanitarna była oddzielona od deszczowej. W mieście był gaz przewodowy a energię elektryczną czerpano z dwóch głównych punktów zasilania.

Transport samochodowy

Na terenie Powiatu było zarejestrowanych około 30000 pojazdów, z czego 9680 w Sierpcu, tj. 5683 samochodów osobowych, 1134 samochodów ciężarowych, 75 autobusów, 89 ciągników i 1699 innego rodzajów pojazdów silnikowych. W Powiecie najbardziej zasobna w samochody była Gmina Zawidz - 4656, w tym 1799 osobowych, a najmniej zasobna Gmina Szczutowo - 2257, w tym 1259 osobowych. W Powiecie bez Miasta było zarejestrowanych 1556 samochodów ciężarowych. W roku 2000 liczba rejestrowanych samochodów spadła o połowę w stosunku do roku 1999. W 2000 roku najczęściej rejestrowanymi samochodami osobowymi były niemieckie volkswageny i ople.

Aktywność budowlana sierpczan

Aktywność sierpczan w zakresie budownictwa mieszkaniowego charakteryzują następujące dane. Pozwoleń na obiekty budowlane, budynki mieszkalne, budowę sieci i przyłączy wydano prawie 450 przy 627 pozwoleniach w roku 1999. W roku 2000 wydano 122 pozwolenia na budowę mieszkań, z czego w 84 przypadkach roboty zostały rozpoczęte. Z tej liczby 98 pozwoleń dotyczyło budownictwa indywidualnego, 18 spółdzielczego, a 6 dotyczyło mieszkań przeznaczonych na sprzedaż lub wynajem. W roku 2000 oddano do użytkowania 64 obiekty mieszkaniowe o łącznej powierzchni 5967,4 mkw., w tym 36 budynków indywidualnych o powierzchni 4916 mkw. i 4 spółdzielcze o powierzchni 154,9 mkw. Oddano także blok komunalny o 24 mieszkaniach (896,5 mkw.). Koniunktura budowlana była w 1999 roku napędzona przez aktywność pracowników browaru sprzedających akcje zakładu. Największym budowniczym w skali Powiatu była Telekomunikacja Polska S.A., która intensywnie prowadziła roboty przy zakładaniu linii przesyłowych. Aby zrealizować swoje plany musi przejść przez ponad 5000 działek gruntu należących do prywatnych osób.

Substancja mieszkaniowa na Starym Mieście w 65% kwalifikowała się już do rozbiórki, niemniej jednak proces wyburzania postępował powoli z uwagi na koszty tak ekspertyz jak i społeczne - trudności z przekwaterowaniem osób. Najbardziej zagrożonym obiektem mieszkalnym stanowił budynek przy pl. kard. Wyszyńskiego 16a. Budynki na Starym Mieście są ratowane przez Miasto i właścicieli prywatnych.

Mieszkańcy Miasta i Powiatu wykazywali duży szacunek dla prawa budowlanego. Przypadki samowoli budowlanych były nieliczne. Rok 2000 zaowocował masowym wysypem reklam przy trasie S10. Reklamy w świetle znowelizowanego prawa budowlanego są traktowane jako obiekty budowlane i przy ich stawianiu wymagane jest pozwolenie na budowę.

Aktywność gospodarcza sierpczan

Aktywność gospodarczą w Sierpcu ilustrują następujące liczby. W zakresie przemysłu (produkcja + usługi): w 1999 roku było 249 podmiotów, w 2000 roku przybyło 21, ubyło 28, jest 242. W zakresie budownictwa w 1999 roku było 170 podmiotów, w 2000 roku przybyło 26, ubyło 14, jest 182. W zakresie transportu w 1999 roku było 69 podmiotów, przybyło 11, ubyło 9, jest 71. W zakresie handlu (w tym obwoźnego) w 1999 roku było 626, w 2000 roku przybyło 109, ubyło 107, jest 630.

W zakresie gastronomii w 1999 roku było 27 podmiotów, w 2000 roku przybyło 2, ubyło 5, jest 24. W zakresie rolnictwa w 1999 roku było 11 podmiotów i w 2000 roku jest nadal 11 podmiotów. W zakresie wszelkich innych usług materialnych i niematerialnych w 1999 roku było 164 podmioty, w 2000 roku przybyło 38, ubyło 29, jest 173. Razem w 1999 roku było 1318 podmiotów, w 2000 roku przybyło 207, ubyło 192, jest 1333. W handlu ogółem w 2000 roku było 322 placówek, w tym sklepy spożywcze 124, sklepy z artykułami przemysłowymi 168 i kiosków 19. W branży spożywczej istniało 15 zakładów produkcyjnych, w tym: 5 piekarni, 1 wytwórnia wód, 1 fabryka czekolady, 3 ciastkarnie, 1 masarnia. Handel detaliczny w Sierpcu był prawie sprywatyzowany i z trudem wytrzymywał konkurencję z 4 marketami.

W mieście działał browar będący własnością niemieckiego BITBURGERA oraz wytwórnia pasz należąca do amerykańskiego CARGILLA. Na rynku ogólnopolskim liczyła się Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska jako producent serów twardych. Istniała fabryka czekolady, kilka wytwórni wód gazowanych (prym wiodła firma „Marter”) oraz kilka zakładów odzieżowych: SP „JEDNOŚĆ”, ZPO „MARJOSS” i dwie szwalnie należące do rodziny Królów. W Sierpcu mieściła się filia zakładów mięsnych rosnącego w siłę przedsiębiorcy z Drobina. Wśród firm budowlanych wyróżniały się: Budexpol, Budomex, Zakład Janusza Sekulskiego. Istniały dwa zakłady obróbki metalu: Skrawmet i Metal Caro Plast.

Bezrobotni

Poważny problem stanowiło bezrobocie. Na koniec III kwartału w Powiecie było 5119 bezrobotnych, w tym 2758 kobiet. Prawo do zasiłku miało 1088 osób, w tym absolwenci w liczbie 251. Stopa bezrobocia w Powiecie wynosiła 19,3% przy średniej krajowej 14,0% i wojewódzkiej 10,4%. Najbardziej zagrożone grupy to młodzież w wieku 18-24 lata - 1587 (31%) oraz osoby pozostające bez pracy dłużej niż 12 miesięcy (blisko 50%). W Sierpcu na koniec III kwartału było zarejestrowanych 2020 osób, w tym 1124 kobiet. Prawo do zasiłku miały 524 osoby, w tym 226 kobiet. W odniesieniu do końca II kwartału 2000 roku liczba bezrobotnych w Sierpcu wzrosła o 154 osoby. Jedną z najbardziej niekorzystnych cech struktury bezrobocia jest długi okres oczekiwania na pracę od chwili zarejestrowania: 50,4% bezrobotnych pozostaje bez pracy 12 miesięcy i dłużej. Powiatowy Urząd Pracy pozyskał 610 miejsc pracy niesubsydiowanej. Fundusz Pracy wykorzystano przy organizacji 109 prac interwencyjnych, 201 robót publicznych, szkoleniem objęto12 osoby, zaktywizowano 125 absolwentów (w tym 44 umowy o pracę i 81 staży), udzielono 8 pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Problemem Urzędu pracy w Sierpcu było nieterminowe przekazywanie przez Krajowy Urząd Pracy środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu.

Bezpieczeństwo publiczne

Powiat sierpecki należał w 1999 roku do najbardziej bezpiecznych powiatów w województwie mazowieckim. Pod względem skuteczności w wykrywalności przestępstw sierpecka Policja zajęła II miejsce w województwie mazowieckim. W 2000 roku (za 11 miesięcy) stwierdzono w Powiecie sierpeckim 803 przestępstw, z czego wykryto 72%. Przestępstw gospodarczych stwierdzono 36 (100% wykrycia), kryminalnych 718 (68,9% wykrycia), 1 zabójstwo (sprawca wykryty), 2 zgwałcenia (50% wykrycia), 160 kradzieży (37% wykrycia), 191 włamań (51,8% wykrycia), 85 rozbojów (95,4% wykrycia), 31 uszczerbków na zdrowiu (100% wykrycia), 25 oszustw (52% wykrycia), 58 fałszerstw (96,6% wykrycia). Nieletni popełnili ogółem 81 przestępstw (10,1% ogółu), z czego najwięcej było rozbojów (52), włamań (10) i kradzieży (9). W zestawieniu danych z roku 2000 z danymi z roku 1999 widać, że stan bezpieczeństwa publicznego utrzymywał się na podobnym poziomie.

Stan zamożności Miasta i Powiatu

W Powiecie w grudniu 1999 roku było 36.649 podatników, w tym prowadzących działalność i wykonujących wolne zawody 2249, 70 osób prawnych, ze specjalnych działów produkcji rolnej czerpało dochody 140 podatników, a działalności gospodarczej (czyli żyło z pensji, emerytur i rent) nie prowadziło 34190 osób. We wrześniu 2000 roku w Powiecie było 40.233 podatników, w tym nie prowadzących działalności gospodarczej 37831. Zmniejszyła się do 2150 ilość prowadzących działalność gospodarczą i wykonujących wolne zawody, do 114 zmalała liczba zainteresowanych działami specjalnymi produkcji rolnej, a wzrosła liczba osób prawnych do 138. Rocznych zeznań podatkowych w Powiecie w 1998 roku było 15588, a w 1999 - 15711. W 1999 roku w porównaniu z rokiem 1998 nastąpił gwałtowny (z 19394963 zł w 1998 r. do 28521088 zł w 1999 r. - 147%) wzrost dochodów od osób fizycznych, a był on wywołany masowym sprzedawaniem przez pracowników browaru posiadanych przez nich akcji. Ten incydent (za 10 miesięcy 2000 roku wpływy z tytułu podatku od osób fizycznych wyniosły zaledwie 13808000 zł) zaburzył prawdziwy obraz kondycji finansowej Miasta i Powiatu i spowodował negatywne skutki w dochodach Miasta i Powiatu na 2001 rok w częściach zależnych od budżetu państwa. Spadek aktywności gospodarczej Powiatu widoczny był także w podatku od osób prawnych: w 1999 roku 7601000 zł, a za 10 miesięcy 2000 roku tylko 3256000 zł. Wpływy z tytułu podatków pośrednich (VAT i akcyza) wykazywały tendencję wzrostową: w 1999 r. 68709000 zł, a za 10 miesięcy 2000 roku - 68086000 zł.

Miasto w roku 2000 samo z siebie nie było w stanie wygenerować siły zapewniającej mu wzrost i najwyraźniej czekało na powiew zewnętrznej koniunktury. W sytuacji "dynamicznego zastoju gospodarczego" przede wszystkim dbało o dzieci i młodzież, aby w szkołach przygotować młode pokolenie do życia w pozasierpeckim świecie.

(Zebrał, opracował i wyboru dokonał Zdzisław Dumowski)