Herb Rogala

Postać Jaśka Pilika w zbroi z tarczą z herbem Rogala. Zdjęcie wykonane w 2012 r.

Gniazda rodzinne rodzin herbu Rogala w okolicach Sierpca

Tur według XVI-wiecznej ilustracji

Tablica z inskrypcją upamiętniającą podróże Jaśka Pilika i jego syna Pawła wykonana w kilku językach

Wydarzyło to się w puszczy w okolicach wioski Kaszki w powiecie sochaczewskim. Bolesław Krzywousty wracał jako zwycięzca z wyprawy wojennej odbytej w 1109 roku przeciwko Prusom i Pomorzanom.

Z małym pocztem książę zapuścił się w miejsce, gdzie odpoczywał srogi tur, jakich w ówczesnych puszczach nie brakowało. W poczcie tym był rycerz cudzozie­mskiego pochodzenia, wywodzący się z niemieckiego rodu Bibersten. Tenże rycerz został zaatakowany przez groźnego tura. Zwierz chciał go porwać na rogi. Rozpoczęło się niebezpieczne zmaganie. Niewiele pomogła pomoc ze strony sługi rycerza. Bolesław kazał ratować zagrożonego rycerza nie mającego broni. Ten jednak sam postanowił rozprawić się z rozjuszoną bestią. W pewnym momencie chwycił zwierza za róg tak umiejętnie, że odłupał go z fragmentem kości. Tur potrząsając łbem odszedł do lasu. Bibersten podarował trofeum władcy.

Tenże podziwiając męstwo i sprawność rycerza darował jemu i jego potomstwu ów róg do herbu. A że w herbie swym posiadał on już róg jeleni czerwony na białym polu, to na drugim czerwonym polu umieszczono czarny róg turzy. Dzielny rycerz został jeszcze obdarowany przez hojnego monarchę rozległymi posiadłościami.

Didaskalia:

Takie wiadomości o powstaniu herbu Rogala odnotował Bartosz Paprocki w legendzie zamieszczonej w dziele "Gniazdo cnoty". Wymieniona wieś Kaszki to zapewne dzisiejsze Kaski położone kilkanaście kilometrów na wschód od Sochaczewa. Dzisiaj nie ma tam już potężnych lasów, chociaż całkiem niedaleko jest do Puszczy Kampinoskiej. We wczesnym średniowieczu tury żyły jeszcze w rozległych puszczach. Z czasem ich ilość malała. Na ziemiach polskich w XIV wieku żyły już tylko na Mazowszu. Główną ich ostoją była Puszcza Jaktorowska. Książęta mazowieccy, a następnie królowie z dynastii Jagiellonów i Wazów objęli ochroną coraz rzadszego puszczańskiego zwierza. Niestety, ostatnia samica tura padła w 1627 roku.

Zastanawia nas postać dzielnego rycerza. Rzeczywiście jest herb Biberstein (Bibersztajn) pochodzenia niemieckiego używany przez kilkadziesiąt rodzin, głównie na południu Polski. Przedstawia on czerwony róg jeleni o pięciu sękach na żółtym polu. Do rycerza pochodzącego z tej rodziny odwołuje się legenda o początkach herbu Rogala. Trudno orzec, czy istniały jakieś związki genealogiczne między odległymi w czasie Bibersteinami i Rogalami. Opowieść została osadzona w czasach walk Bolesława Krzywoustego z północnymi sąsiadami, których wiele nasz władca toczył.

Dla herbu Rogala ustaliły się inne barwy niż opisane przez Paprockiego. Na tarczy podzielonej w słup (czyli pionowo) srebrny róg jeleni w polu czerwonym i czerwony róg turzy w polu srebrnym. W klejnocie powtórzono godła. Heraldycy utworzyli listę blisko 400 rodzin noszących ten herb. Tegoż herbu był pierwszy właściciel Sierpca Jaśko Pilik poległy w bitwie nad Worsklą stoczonej z Tatarami w sierpniu 1399 roku. W 2001 roku odsłonięto przy ulicy Konstytucji 3 Maja pamiątkowy głaz z poświęconą mu tablicą. Wyrzeźbiona w drewnie jego postać w zbroi z tarczą z herbem stała przez kilkanaście lat na skwerku przed pocztą, który od 2012 roku nosi imię Rodziny Sieprskich. W 2012 roku jednej z ulic Sierpca nadano nazwę Jaśka Pilika.

Siemowit IV nadał w 1425 roku przywilej dla Rogalów. W XVI wieku w województwie płockim spotykamy ich w 33 wsiach. Pośród rodzin herbu Rogala jest kilka związanych z okolicami Sierpca, wśród nich: Cieślińscy, Czachorowscy, Kolczyńscy, Kurowscy. W południowo-wschodnim krańcu Ziemi Dobrzyńskiej było ich skupisko, w którym znajdujemy Brodzińskich, Rokickich, Siecińskich (Siecie­ńskich), Żernickich.

Jakub Siecieński z Siecina (Siecienia) osiedlił się w ziemi przemyskiej i około 1540 roku poślubił Barbarę Orzechowską, właścicielkę Krasic. Ich synowie zaczęli się pisać Krasickimi z Siecina dając początek magnackiej rodzinie na południu Polski. Możemy podziwiać ich wspaniały zamek w Krasiczynie. Ich potomkiem był wybitny poeta Ignacy Krasicki (1735-1801), arcybiskup gnieźnieński. 

Herbem Rogala pieczętowała się również rodzina Wybickich, do której należał Józef, autor słów polskiego hymnu narodowego.