|
| Milczący świadkowie mijających lat |
|
Przydrożne krzyże, kapliczki i figurki, których tak wiele mijamy wśród polskich pól, są symbolem ludowej religijności, stanowią miejsce spotkań i modlitw, integrują lokalną społeczność. Każde z tych miejsc ma interesującą historię. Na przydrożnych świadkach mijających lat niestety często boleśnie widać ząb upływającego czasu. Najstarsze figury popadają w zapomnienie, niszczeją, ich destrukcję dopełniają niesprzyjające warunki atmosferyczne.
Rzadko kiedy mijając w leśnej głuszy maleńką kapliczkę zastanawiamy się jaka intencja przyświecała jej powstaniu. Czemu akurat wybrano dane miejsce, czy za jej powstaniem nie kryje się dramat matki, która straciła swe ukochane dziecko, a może powstała w podzięce za powrót do zdrowia lub szczęśliwe zakończenie innej trudnej sytuacji życiowej? Warto pochylić się nad tymi symbolami ludowej wiary, tym bardziej, że teraz będzie łatwiej poznać ich ciekawą historię za sprawą przewodnika po kapliczkach i figurach przydrożnych parafii Kurowo "Milczący świadkowie mijających lat…" autorstwa Agaty Warczachowskiej i Tomasza Kowalskiego. Zaznaczyć muszę, że nie jest to pierwszy tego typu przewodnik. Prekursorami podobnych wydawnictw na naszym terenie byli księża: Jan Augustynowicz i Andrzej Zakrzewski - autorzy publikacji "Goleszyńskie kapliczki" (1996) oraz ksiądz Stefan Prusiński, który w 2010 roku opublikował przewodnik "Kapliczki i krzyże borkowskie".
W tym miejscu słów parę należy wspomnieć o autorach omawianej publikacji, dla których jest to, skądinąd bardzo udany debiut książkowy. Agata Warczachowska to urodzona w Sierpcu w 1979 roku nauczycielka przyrody w jednej z sierpeckich szkół podstawowych, pasjonatka przyrody, podróży, literatury podróżniczej i odkrywania zapomnianych zakątków Polski, a przy okazji fotograf-amator. Tomasz Kowalski to z kolei dobrze znany w Sierpcu, urodzony w 1991 roku pasjonat i propagator lokalnej historii, autor strony internetowej "Stary Sierpc", autor artykułów dotyczących historii Sierpca i okolic, pełen zapału i sił do przywracania pamięci o dawnych miejscach i wydarzeniach. Studiuje na Wydziale Sztuk Pięknych toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Zajmuje go przede wszystkim tematyka historii naszego regionu, jak i Ziemi Dobrzyńskiej. Swoje zainteresowania historyczne łączy z pracą społeczną na rzecz ratowania dziedzictwa kulturowego i historycznego. Jest założycielem młodzieżowej grupy historycznej "Ultima Thule", z którą zrealizował wiele cennych projektów przywrócenia dawnej świetności zapomnianych obiektów.
Autorzy podzielili się pracami nad publikacją. Tomasz Kowalski opracował rys historyczny parafii śś. Apostołów Piotra i Pawła w Kurowie, przygotował wykaz proboszczów i administratorów zarządzających parafią w poszczególnych latach (od 1812 roku). W przewodniku znalazły się też fragmenty sprawozdań z "Księgi tradycji" parafii Kurowo z 1908 roku, które zawierają m.in. informacje o budowie i wyposażeniu kościoła w Kurowie, jego historię, wiadomości o najbliższym otoczeniu świątyni (z dzwonnicą, cmentarzami), przedmiotach stanowiących własność kościoła, budowlach mieszkalnych i gospodarczych, inwentarzu żywym i martwym oraz archiwum urzędnika stanu cywilnego i dozoru kościelnego.
Noty o tytułowych "milczących świadkach" a więc kapliczkach, krzyżach czy figurkach skompletowała Agata Warczachowska. Myli się czytelnik, który sądzi, że zebranie takich informacji to zadanie na kilka letnich popołudni. Autorka pokonała w tym celu niemal 200 km rowerem i niewiele mniej samochodem. Fotografowała interesujące obiekty, a przede wszystkim poznawała ich niezwykle ciekawe dzieje, przeprowadzając wielogodzinne rozmowy z niemal setką mieszkańców parafii Kurowo i wsi ościennych. To właśnie dzięki pamięci tych osób, często bardzo wiekowych udało się odtworzyć i utrwalić na papierze zapomniane historie, często tragiczne, tajemnicze, ukazujące upór i odwagę, zważywszy na trudne dla religii i Kościoła lata 70. XX wieku.
Figury i kapliczki omówione zostały według kolejności alfabetycznej miejscowości, w której się znajdują. Są to wsie: Kozice, Kręćkowo, Kuniewo, Kurowo, Kurówko (oraz Brudnice), Lisice-Folwark, Myszki, Ostrowy, Poświętne (Kuniewo Poświętne), Romatowo, Smorzewo, Wilkowo, Załszyn, Zglenice Budy, Zglenice Duże, Zglenice Małe, Żuki.
Autorka każdej omawianej figurze nadała nazwę, która często nawiązuje do otoczenia, w którym się znajduje ("Wśród brzóz", "W złotym blasku", "Na rozstaju dróg", "Na czerwonym szlaku", "Samotna pośród pól"), do intencji przyświecającej jej powstaniu ("Na pamiątkę od Rodziców", "Wbrew zakazom"), do materiału, z którego została wykonana ("Lastrykowy krzyż na końcu wsi", "Drewniana kapliczka"), do nazwisk fundatorów ("Krzyż dziedziców Zglenickich"), do postaci, którą przedstawia ("Matka Boska w bieli", "Święty Jan"). Każdy opis zawiera, w zależności od tego, ile Autorce udało się pozyskać informacji, datę powstania, nazwisko fundatora i obecnego opiekuna, informację o motywie powstania i lokalizacji, czasem powiązane z danym miejscem historie. Dodatkowym atutem przewodnika są fotografie każdego z omawianych miejsc plus archiwalne zdjęcia z zasobów Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, delegatura w Płocku. Z tego misternie zgromadzonego materiału (opisano i sfotografowano 49 obiektów!) wyłania się niezwykle piękne świadectwo minionych lat, troski i przywiązania do ludowej tradycji chrześcijańskiej.
Autorzy wykonali solidną pracę utrwalając historie do tej pory znane tylko niewielkiej społeczności danej wsi lub członkom rodzin, którzy opiekowali się poszczególnymi figurami.
Po niektórych znakach już wkrótce jedyną pamiątką może stać się nota w niniejszym wydawnictwie, dlatego spieszmy się podążyć szlakiem tak ciekawie wytyczonym przez Agatę Warczachowską, Lekturą tej estetycznie wydanej książki ocalimy od zapomnienia chociaż kilka obiektów, których historia utkwi nam w pamięci i odtąd, przy pomocy wspomnień będzie w niej żyła.
Przewodnik swą promocję miał w dniu odsłony nowej figury św. Jana Nepomuka w Zglenicach Dużych, 27 sierpnia 2011 roku. Niestety wydany został w bardzo ograniczonym nakładzie, a wszystkie egzemplarze rozdano w dniu odsłony figury, a tym samym podsumowania projektu "Milczący świadkowie mijających lat…". Jak mówią Autorzy, niewykluczone, że w przyszłości uda się wznowić druk publikacji.
Agata Warczachowska, Tomasz Kowalski: Milczący świadkowie mijających lat…: przewodnik po kapliczkach i figurach przydrożnych parafii Kurowo, Sierpc: P.P.-H. "Drukarnia" Sp. z o.o. [2011], 50 s.; il.
Recenzja opublikowana także w "Sierpeckich Rozmaitościach" 2011, nr 3-4, s. 27, 29
