|
| Tomasz Kowalski: W Sierpcu za cara: śladami rosyjskiego garnizonu, Sierpc: TPZS, 2013 |
|
Na tę publikację czekało bardzo wielu sierpczan. Wypełniła ona lukę w tematyce do tej pory poruszanej jedynie ogólnie w sierpeckich wydawnictwach. Sierpc przed wojną był miastem wielokulturowym. Żyli w nim zarówno Polacy, jak i Żydzi, Niemcy i Rosjanie. O Żydach i Niemcach, a zwłaszcza ewangelikach powstało wiele opracowań (za sprawą m.in. Tomasza Kowalskiego). Rosjanie przewijają się jedynie w kilku wspomnieniach zawartych w zbiorowych opracowaniach, m.in. w wydanych w 1997 roku "Wspomnieniach Sierpczan".
Zainteresowanie mającą ukazać się publikacją "W Sierpcu za cara: śladami rosyjskiego garnizonu" potęgował fakt, że jej autorem jest młody i niezwykle utalentowany badacz lokalnych dziejów - Tomasz Kowalski. Choć na co dzień jest bardzo zajętym magistrantem konserwatorstwa na Wydziale Sztuk Pięknych UMK, nieustannie zaskakuje swoją aktywnością na polu odkrywania lokalnej historii - publikuje liczne artykuły, realizuje filmy dokumentalne, prowadzi docenianą i chętnie odwiedzaną stronę internetową o historii miasta - Stary Sierpc, zajmuje się ratowaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego (odnowił do tej pory wraz z kolegami z grupy "Ultima Thule" trzy zdewastowane cmentarze ewangelickie ziemi sierpeckiej). Najnowsza książka to już jego czwarte dzieło (po "Milczący świadkowie mijających lat : przewodnik po kapliczkach i figurach przydrożnych parafii Kurowo" (wspólnie z A. Warczachowską, 2011); "Święci mazowieckich dróg : ziemia sierpecka", 2012; "Przyszłość - przeszłości", 2012) .
Smykałkę badacza i miłośnika dziejów Sierpca zaszczepiła w nim ukochana Babcia, która od dzieciństwa opowiadała mu ciekawe sierpeckie historie. Jako nastolatek pogłębiał zainteresowania czytając wydawnictwa, które regularnie znajdował w sierpeckiej Bibliotece. Zapamiętał też moment, gdy sierpeckie "skarby", w postaci archiwalnych artykułów, dokumentów życia społecznego i trudno dostępnych publikacji otworzyła przed nim biblioteczna Czytelnia. Szereg unikatowych materiałów na tematy lokalnej historii uzyskał od mieszkańców miasta, także tych, którzy od dawna w nim nie mieszkają. Ich sympatię i zaufanie zaskarbił sobie wieloma merytorycznymi artykułami o historii Sierpca, które już od wielu lat publikuje.
"W Sierpcu za cara..." powstawała przez wiele lat. Autor na potrzeby licznych kwerend i analiz archiwalnych dokumentów, nauczył się nawet języka rosyjskiego. Powstała publikacja ciekawa, bardzo wartościowa, wnosząca wiele, do tej pory ukrytej w dalekich archiwach wiedzy.
Tomasz Kowalski w fachowy (jak przystało na specjalistę w dziedzinie konserwatorstwa, znawcę sztuki), ale jednocześnie przystępny sposób opowiedział w niej o miejscach w Sierpcu związanych z obecnością Rosjan - na pozór znanych, które mijamy każdego dnia, ale o których przebogatej historii nie mieliśmy pojęcia. Opisał tu istniejące przed laty trzy kompleksy koszar (ul. Piastowska, Płocka i Białobłocka - współcześnie Mickiewicza), cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy (obecnie gmach sądu), cmentarz garnizonowy, lazaret, pułkową łaźnię, ujeżdżalnię koni, przycerkiewny park i wiele innych. Przedstawił też ważne dla historii miasta postaci, właściwie wydobył te nazwiska, biogramy z przepastnych zasobów archiwów, bo do tej pory nie znaliśmy biografii szeregu burmistrzów przełomu XIX i XX wieku. Nie zabrakło też licznych ciekawostek i anegdot dotyczących znanych z historii sierpeckich postaci czy na przykład opowieści o istniejącym przed laty w Sierpcu folwarku "Grzymały", znajdującym się na nazywanym tak do dziś osiedlu Grzymały (ten rozdział to prawdziwa perła tej książki).
Książka Tomasza Kowalskiego ma przebogatą bibliografię, wykazał się tu szczególną starannością - oprócz spenetrowania Archiwów w Płocku i Włocławku oraz licznych bibliotek naukowych, dokonał też kwerend w Centralnym Państwowym Archiwum Filmu, Fotografii i Fonografii w Sankt Petersburgu, a dzięki pomocy przyjaciół z Rosji dotarł do materiałów o Sierpcu zgromadzonych w Rosyjskim Archiwum Państwowym Wojskowo-Historycznym w Moskwie. Nawiązał też owocną współpracę z Aleksandrem Sosną, wiceprezydentem Białegostoku, osobistym doradcą prezydenta Bronisława Komorowskiego do spraw prawosławia i mniejszości białoruskiej w Polsce, kolekcjonerem starych pocztówek przedstawiających prawosławne cerkwie, który bezinteresownie pomagał młodemu sierpczaninowi w żmudnych tłumaczeniach z języka rosyjskiego starych dokumentów.
Dodatkowym atutem książki są zdjęcia - do tej pory nigdzie nie publikowane, rzucające nowe światło na to, jak przed laty wyglądał Sierpc.
Publikacja swoją premierę miała 5 grudnia 2013 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Sierpcu i zgromadziła tego dnia tłum gości, żywo zainteresowanych jej tematyką.
Tomasz Kowalski: W Sierpcu za cara: śladami rosyjskiego garnizonu, Sierpc: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Sierpeckiej, 2013; 296 s., il.
