Sierpecka prasa dwudziestolecia międzywojennego w zbiorach Towarzystwa Naukowego Płockiego

Sierpecka Straż Ogniowa na początku XX wieku. Wśród strażaków współzałożyciele sieprskiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego: ks. Władysław Melcher, Wacław Gurbski i dr Franciszek Gumowski -pierwszy Przewodniczący TNP/Oddział Sierpc

Pierwsza strona "Echa Powiatu Sierpeckiego" z 1932 roku, nr 1

Ostatnia strona "Echa Powiatu Sierpeckiego" z 1932 roku, nr 1

Dwudziestolecie międzywojenne to niezwykle ciekawy, a wciąż mało poznany okres w historii Sierpca i ziemi sierpeckiej. Z wielkim trudem odradzają się instytucje Państwa Polskiego. Sierpc leżący w miejscu strategicznym na Mazowszu Płockim, celowo wcześniej izolowany przez zaborców, zyskuje połączenia komunikacyjne. "Początkom kolei sierpeckiej w dwudzie­stoleciu międzywoje­nnym" było poświecone jedno ze spotkań w sierpeckim Oddziale Towarzystwa Naukowego Płockiego, w Ratuszu - siedzibie Oddziału, i wykład dyrektora Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca, Michała Webera, który zaprezentował nieznane dotąd, archiwalne fotografie z tego okresu. "Żołnierzom generała Andersa z Sierpca i okolic", rodzinnym pamiątkom, dokumentom, mundurom wojskowym i fotografiom zapre­zentowanym na wystawie przygotowanej przez Pracownię w sali wystawowej Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Nałkowskiej w Sierpcu poświęcony był kolejny wykład dyr. Webera, połączony z niezwykle ożywioną dyskusją dotyczącą stacjonowania oddziału żołnierzy Andersa i samego generała w Sierpcu w latach 30-tych XX wieku. Temu samemu okresowi w dziejach Sierpca poświęcony był kolejny odczyt w sierpeckim Oddziale TNP dr Bogumiły Dumowskiej pt. "Gmina wyznaniowa żydowska w Sierpcu w dwudzie­stoleciu międzywoje­nnym". Społeczność żydowska stanowiła w tym czasie 1/3 liczby mieszkańców miasta, a historia sierpeckiej gminy żydowskiej liczy ok. 500 lat. Na początku wieku XVIII Żydzi stanowili aż 67% liczby mieszkańców Sierpca, w którym obok Polaków i Żydów żyli również Niemcy i Rosjanie.

Zanim wrócimy do tradycyjnych spotkań w sierpeckim Oddziale Towarzystwa Naukowego Płockiego zawieszonych z powodu epidemii covid-19 będziemy anonsować na Sierpc Online zaplanowane na ten rok tematy. Pierwszy z nich udało się zrealizować na kilkanaście dni przed wprowadzonymi restrykcjami sanitarnymi. Dr Grzegorz Wąsiewski przedstawił problem "Bezpie­czeństwa i higieny pracy jako ważnej wiedzy praktycznej". Bogato ilustrowany wykład, a potem dyskusja i możliwość stawiania pytań prelegentowi przybliżyły m.in. zagadnienie możliwych zakażeń koronawirusem w miejscach publicznych i wskazały przykłady bezpiecznych zachowań.

Temat kolejny zaplanowany w naszym Oddziale z okazji 200-lecia istnienia Towarzystwa Naukowego Płockiego, którego realizacja odbędzie w pierwszym możliwym ze względu na pandemię terminie, poświęcimy "Sierpeckiej prasie dwudzie­stolecia międzywoje­nnego w zbiorach Biblioteki Towarzystwa Naukowego Płockiego im. Zielińskich w Płocku". W okresie międzywojennym w Sierpcu ukazywało się 8 gazet w języku polskim: "Echo Powiatu Sierpeckiego" (miesięcznik, a później dwutygodnik), młodzieżowy miesięcznik "Żak", "Głos Sierpecki", "Gazeta Urzędowa na Powiat Sierpecki", "Kronika Sierpecka", "Życie Sierpeckie", radykalny dwutygodnik "Wczoraj, dziś i jutro" oraz ukazujący się najdłużej w Sierpcu tygodnik "Ziemia Mazowiecka".

Pierwszy numer miesięcznika (a później dwutygodnika) "Echo Powiatu Sierpeckiego" ukazał się w Sierpcu 1 grudnia 1932 i kosztował 30 groszy. W stopce redakcyjnej znajdujemy nazwisko redaktora odpowie­dzialnego, a był nim Franciszek Midura, adres redakcji i administracji (Sierpc, Księgarnia "Wiedza", ul. Piastowska 20). Stopka zawiera również informację na temat wydawcy pisma, a był nim Oddział Powiatowy Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz nazwę drukarni (Drukarnia J. Maliszewski, Sierpc, ul. Szpitalna 2). W artykule wstępnym redakcja określa zadania pisma: "utrzymywanie i wzmacnianie w społeczeństwie sił przy budowie (…) przyszłości, wzmacnianie woli przetrwania kryzysu". Redaktorzy zapewniają, że chcą "służyć dobru całego społe­czeństwa", chcą pomagać organizacjom społecznym w ich "pracy obywatelskiej" i udzielają szpalt pisma "wszystkim ludziom dobrej woli". Redakcja zapowiada "nazywanie rzeczy po imieniu" i ujawnianie faktów godzących w "potrzeby i interesy państwa". Ośmiostronicowe wydanie pierwszego numeru "Echa" kończy felieton A. Mizeraka "Jestem prorokiem", opatrzony znaczącym podtytułem nawiązującym do kryzysu gospodarczego w Polsce,  "Felieton na trudne czasy", zachęcający do wspólnych działań. Mizerak napisał, że tylko "karnie zorganizowaną i światłą gromadą kryzys podbić można". Wyraził również radość, że "mamy własne państwo i własną, od obcych niezależną przyszłość" i że należy zgodnie i razem "służyć Państwu i społe­czeństwu". Na szpaltach pierwszego numeru "Echa Powiatu Sierpeckiego" odnaleźć można również artykuły związane z ważną rocznicą 11 Listopada i osobą marszałka Józefa Piłsudskiego. Dziennikarz "Echa" w emocjonalny sposób pisze o marszałku jako o osobie, na którą "wskazała historia" . Dołącza do artykułu informacje dotyczące uroczystości rocznicowych w Sierpcu, Gójsku, Zawidzu, Grąbcu, Sęborze i Bożewie. Zwróćmy uwagę na to, że ówczesna granica powiatu sierpeckiego różniła się znacznie od obecnej. Pismo interesowało się również wydarzeniami na świecie. Informuje o tym, że prezydentem Stanów Zjednoczonych został demokrata Franklin Roosvelt, który obejmie swój urząd 4 marca 1933 roku. Ze spraw bieżących wiele miejsca poświęca "Echo" nowym ustawom, które pomogą rolnikom przetrwanie kryzysu.

Pismo anonsuje również powstanie Urzędu Rozjemczego ds. kredytowych przy Wydziale Powiatowym w Sierpcu. Podaje zakres kompetencji urzędników, a nawet ich nazwiska i miejsca zamieszkania (!). Ciekawa informacja przekazywana przez "Echo" dotyczy ustalonej na dzień ukazania się pisma (1 grudnia 1932 r.) wysokości oprocentowania kredytów bankowych, a wynosiło ono 9,5 %. W wiadomościach "z kraju" czytamy m.in. o sesji budżetowej sejmu, która została odroczona o 30 dni i krytycznych "jak zwykle" głosach opozycji na temat expose ministra Skarbu, o zmianie na stanowisku ministra spraw zagranicznych (nowo wybranym ministrem spraw zagranicznych został dotychczasowy wiceminister, Józef Beck, który zapewnił, że "polityka polska na forum międzynarodowym pozostanie niezmie­niona"). Informacje "z kraju" sąsiadują z kronika policyjną, która donosi o "pomysłowych oszustach roznoszących fikcyjne depesze pocztowe" i pobierających za nie opłaty. Preceder był prowadzony na terenie kilku powiatów: sierpeckiego, mławskiego, płońskiego i płockiego, a jeden ze sprawców, "Skoczyński Wacław, był w ubraniu pocztyliona". Pomysłowi okazali się "fabrykanci gotówki" zajmujący się produkcją i puszczaniem w obieg fałszywych monet. Szajkę fałszerzy zlikwidował "starszy przodownik Świderski Teodor, komendant posterunku P.P. (Policji Państwowej) w Raciążu"- ówczesny powiat sierpecki. Obszerny dział pisma dotyczący kradzieży z włamaniem opisuje okoliczności przestępstw i wymienia nazwiska osób poszkodowanych, m.in. Joska Horowica i Zandberga Szai. Obok artykułu poświeconego strażakom zamieszczono patriotyczny wiersz Antoniego Włoczowskiego "W górę serca", który nie tylko stanowi zachętę do wspólnych działań na rzecz państwa i społeczeństwa, ale również składa hołd marszałkowi Piłsudskiemu: "Wskazał drogę do zwycięstwa Wódz Narodu drogi,/ Więc zjednoczmy siły swoje, a umilkną wrogi…" Sąsiedztwo tego wiersza-odezwy jest nieprzypadkowe, ponieważ straż ogniowa w pierwszych latach XX wieku, tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodle­głości, była jedyna instytucja użyteczności publicznej w Sierpcu, która dawała możliwość działań w pewnym stopniu niezależnych od carskich władz gubernialnych. Osobami zaangażowanymi w działalność sierpeckiej straży ogniowej był m.in. dr Franciszek Gumowski, wysoko ceniony lekarz chirurg, pierwszy przewodniczący sierpskiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego, czy Wacław Gurbski, rejent (notariusz), pierwszy prezes rady nadzorczej Towarzystwa Drobnego Kredytu przekształconego później w Bank Spółdzielczy konkurujący z sierpeckimi bankami żydowskimi, jeden ze współtwórców progimnazjum humanistycznego w Sierpcu (1916 r.), współzałożyciel Domów Ludowych w Sierpcu i Goleszynie, ostatni z nadania carskich władz gubernialnych burmistrz miasta Sierpca, aktywny działacz Narodowej Demokracji.

Ciekawe, że na jednej z zachowanych fotografii przedstawiającej uroczystości miejskie Wacław Gurbski stoi w bliskiej odległości od Dawida Goldszlaka, sierpeckiego rabina. Prasa okresu dwudzie­stolecia międzywoje­nnego jest kopalnią wiedzy na temat codziennego życia sierpczan i mieszkańców okolic w nieodległej - w gruncie rzeczy - przeszłości, a tak innej niż obecna. Czytamy ją dysponując wiedzą o tym, co stało się później, w przypadku pierwszego numeru "Echa Powiatu Sierpeckiego", za niecałe 7 lat. Zapraszam do sierpeckiego Ratusza, siedziby Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego w Sierpcu, miejmy nadzieję już wkrótce po ustaniu pandemii, na kolejne spotkania. Ich zapowiedzi będziemy tak jak dotąd zamieszczać na stronie Sierpc OnLine.