Sierpecki Oddział Towarzystwa Naukowego Płockiego na kartach historii od 112 lat

Budynek przy ulicy Farnej 24, kwiecień 2008 r. Dom państwa Kulasińskich. W początkach XX wieku znajdował się tu m.in. szpital wojskowy, biblioteka sierpeckiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego.

"Ludzie TNP. Słownik biograficzny (1820-2020)" pod red. dr hab. Małgorzaty Kamińskiej to publikacja, w której przypomniano życiorysy osób, które swoim życiem oraz działalnością, zwłaszcza naukową i społeczną, zapisały się na kartach historii stowarzysze­­nia. W książce znalazły się również biogramy kilkorga sierpczan.

"Notatki Płockie" to ukazujący się od 1956 r. kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego. Można znaleźć w nim artykuły poświęcone Sierpcowi, jego mieszkańcom, miejscom i wydarzeniom. W kwartalniku swoje artykuły publikują także związani z TNP sierpczanie i sierpczanki.

W 2020 roku Towarzystwo Naukowe Płockie obchodzi 200. rocznicę utworzenia. Jest to najstarsza tego typu instytucja w Polsce. Zarząd TNP zaplanował szereg wydarzeń w ciągu całego roku. Warto też przy tej okazji wspomnieć o powstałym w 1908 r. sierpeckim Oddziale Towarzystwa Naukowego Płockiego i sierpeckich prekursorach działalności na niwie działalności kulturalnej.

Sierpecki Oddział TNP powołany został 8 stycznia 1908 r. Założycielami byli członkowie elity mieszczan i okolicznych ziemian o tradycjach patriotycznych, jak Maria Gajzlerowa, Franciszek Gumowski, Wacław Gurbski, Anna Piniarowicz, Halina i Jan Radomyscy, Jakub Rudowski. Zarząd Oddziału stanowili: przewodniczący - dr. Franciszek Gumowski, skarbnik - Halina Radomyska, sekretarz - Wacław Gurbski. Akces do Oddziału zgłosiło aż 345 osób. Wiele spośród nich nie spełniało wymogów statutowych, jednak w  ówczesnym, trudnym okresie politycznym był to rodzaj propolskiej manifestacji.

W kolejnych latach liczba członków oddziału ulegała wahaniom, w 1909 r. było ich 80, w 1910 r. - 86, w 1912 r. - 142, w 1913 r. - 102. Sierpecki Oddział posiadał własną bibliotekę, znajdującą się w Domu Ludowym przy ulicy Farnej 24, nad którą opiekę sprawowała Halina Radomyska, zaś wypożyczaniem zajmowali się dodatkowo Maria Gurbska i Józef Wierzbowski. Księgozbiór liczył 1322 tomy z różnych dziedzin wiedzy. Działalność Oddziału w tym okresie polegała na organizacji odczytów, pogadanek, wieczorów muzyczno-lite­rackich, ale także zabaw karnawałowych i majówek. W przededniu I wojny światowej w działalności Oddziału nadal pojawiały się tematy popularyzujące wiedzę, m.in. dotyczące pisarzy, jak Juliusz Słowacki czy Zygmunt Krasiński. Po odzyskaniu niepodległości Oddział niestety nie wznowił działalności.

Pomysłodawcą i inicjatorem działań prowadzących do reaktywowania działalności Oddziału w okresie powojennym był sierpczanin - prezes TNP inż. mgr Jakub Chojnacki. Idea ta spotkała się z życzliwością miejscowej inteligencji i przychylnością ówczesnych władz powiatowych Sierpca. Pracami przygotowawczymi zajęli się mgr Franciszek Midura - zastępca inspektora szkolnego ds. kultury i mgr Władysław Gąsiorowski - pedagog poradni wychowawczo-zawodowej. 27 listopada 1969 r. w Powiatowym Domu Kultury zorganizowano sesję naukową, podczas której prezes TNP zgłosił wniosek założenia w Sierpcu Oddziału TNP. Chęć zapisania się do ponownie tworzonego Oddziału zgłosiło 21 osób. Zarząd tworzyli: mgr Franciszek Midura - przewodniczący, mgr Władysław Gąsiorowski - sekretarz, mgr Wiktor Gromada - skarbnik, mgr Zbigniew Lubacz i mgr Ryszard Wachowicz - członkowie. Główne zamierzenia Sierpeckiego Oddziału TNP w pierwszych latach działalności to: przygotowanie uroczystej sesji naukowej na obchody 650-lecia nadania praw miejskich miasta Sierpca w 1972 r., przygotowanie i wydanie wydawnictwa pt. "Sierpc. Studia i materiały", bieżące przygotowywanie sesji, odczytów i spotkań członków sierpeckiego Oddziału TNP oraz pozyskiwanie nowych członków i sympatyków.

W okresie pięćdzie­sięcioletniej pracy Oddział aktywizował sierpeckie środowisko intelektualne. Organizowano: sesje naukowe, odczyty, wykłady, wystawy, koncerty, przygotowano samodzielnie lub przy współudziale innych instytucji publikacje książkowe, prasowe i inne. Skupiono się też na popularyzacji tematyki regionalnej związanej z Sierpcem i powiatem sierpeckim, jego historią i kulturą oraz zagadnieniami społeczno-gospodarczymi.

We wrześniu 2008 roku sierpecki Oddział obchodził 100. rocznicę utworzenia. W zabytkowym dworku w Rościszewie, na zaproszenie Zarządu i Przewodniczącej Oddziału dr Henryki Piekarskiej, zorganizowano sesję naukową "Historyczna spuścizna wzorem dla przyszłych pokoleń" z udziałem historyków i regionalistów. W 2012 roku ukazała się monumentalna publikacja podsumowująca cały wiek zdarzeń społe­czno-kulturalnych związanych z funkcjonowaniem Oddziału TNP w Sierpcu - "100 lat sierpeckiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego" pod redakcją Henryki Piekarskiej. Publikacja jest hołdem oddanym kilku pokoleniom sierpeckiej inteligencji, zawiera dzieje Oddziału, sylwetki jego członków, biogramy osób i rys historyczny instytucji wspierających działalność Oddziału.

Sierpecki Oddział TNP jest prekursorem aktywności intelektualnej społeczności małego miasta. Aktualnie Oddział liczy 32 osoby.
 

Bibliografia:
H. Piekarska (red.), 100 lat sierpeckiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego, Sierpc 2011.
B. Konarska-Pabiniak, Oddziały zamiejscowe Towarzystwa Naukowego Płockiego w latach 1947-1957, "Notatki Płockie" 2007, nr 1, s. 35-40.
G. Wąsiewski, Historia Sierpeckiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego w latach 1969-2009, "Notatki Płockie" 2010, nr 1, s. 46-50.