Rodzina w nauczaniu Jana Pawła II

Szczególnym rysem pontyfikatu Jan Pawła II była troska o rodzinę. Papież Franciszek w czasie mszy kanonizacyjnej 27 kwietnia 2014 powiedział o nim: "W tej posłudze Ludowi Bożemu Jan Paweł II był papieżem rodziny. Kiedyś sam tak powiedział, że chciałby zostać zapamiętany jako papież rodziny". Te słowa są nawiązaniem do książki pt. Dlatego Święty (Kraków 2010), której autorami są ks. Sławomir Oder i Saverio Gaeta: Pewnego dnia podczas śniadania w Castel Gandolfo, odnosząc się do samego siebie, powiedział: "Nie wiem, czy historia zapamięta tego Papieża; myślę, że nie. Jednak, jeżeli to zrobi, chciałbym, aby był pamiętany jako Papież rodziny" (s. 136).

Od samego początku rozważaniom Karola Wojtyły, a następnie Jana Pawła II na temat rodziny towarzyszyła refleksja teologiczna. Troszcząc się o prawdziwe dobro tej podstawowej ludzkiej wspólnoty Papież podjął w Kościele konkretne i cenne inicjatywy. Należały do nich m.in.: cykl środowych katechez na temat małżeństwa i rodziny, który został utrwalony w publikacji pt. Mężczyzną i niewiastą stworzył ich; pierwszy zwołany przez Jana Pawła II w 1981 roku synod biskupów poświęcony rodzinie, którego owocem była adhortacja "Familiaris consortio" ("O zadaniach rodziny chrze­ścijańskiej"); powołanie do życia Papieskiej Rady ds. Rodziny (1981); Karta Praw Rodziny (1983); Rok Rodziny - 1994 (z jego okazji "List do Rodzin" i "List do Dzieci") oraz Światowe Spotkania Rodzin z papieżem (kontynuowane przez Benedykta XVI i Franciszka).

Jan Paweł II nauczał, iż potrzebna jest zarówno wrażliwość, jak i jasne przekonanie, że "przyszłość ludzkości idzie poprzez rodzinę". To właśnie rodzina, pośród różnych dróg ziemskiej egzystencji człowieka, "jest drogą pierwszą i z wielu względów najważniejszą. Jest drogą powszechną, pozostając za każdym razem drogą szczególną, jedyną i niepowtarzalną, tak jak niepowtarzalny jest każdy człowiek" (LR 2). Każdy człowiek "rodzinie zawdzięcza sam fakt bycia człowiekiem. A jeśli w tym przyjściu na świat oraz we wchodzeniu w świat człowiekowi brakuje rodziny, to jest to zawsze wyłom i brak nad wyraz niepokojący i bolesny, który potem ciąży nad całym życiem" (tamże). Człowiek wychodzi z rodziny, aby również w nowej rodzinie realizować swe życiowe powołanie. Ale nawet kiedy wybiera życie w samotności to również wtedy "rodzina pozostaje wciąż jak gdyby jego egzyste­ncjalnym horyzontem".

Papież troszczył się, by rodzina była Bogiem silna, zbudowana na fundamencie małżeństwa, które jest dla chrześcijan sakramentem, czyli znakiem obecności Boga we wspólnocie. W życiu małżonków ta obecność stanowi źródło łask i pomocy w wypełnianiu przyrzeczeń oraz pokonywaniu trudności i pokus, jakie mogą się pojawić. Małżeństwo jako "sakrament całego życia" jest zatem dziełem i darem Boga Stwórcy, Jego pierwotnym zamysłem, "mężczyzną i niewiastą stworzył ich, pobłogosławił i powiedział rozmnażajcie się i czyńcie sobie ziemię poddaną". Jakość relacji mężczyzny i kobiety, żyjących w związku sakrame­ntalnym, warunkuje jakość rodziny, Kościoła i całego społeczeństwa. Ta możliwość nieograniczonego dopływu łaski Bożej, dzięki obecności Jezusa, w połączeniu z sakramentem Eucharystii, stanowi dla małżonków możliwość rozwijania miłości i jedności, które w naturalny sposób przenikają do relacji z innymi. Papież ukazał powołanie do małżeństwa jako wezwanie do naśladowania wewnętrznej miłości Boga, w której istnieją relacje między osobami Trójcy Świętej. Jest to wspólnota dawania i przyjmowania, czego ludzie doświadczają w wiernej i nierozerwalnej miłości małżeńskiej, we wzajemnym oddaniu się sobie, w dążeniu do dobra kochanej osoby.

Dla świętości współczesnej rodziny pierwszym warunkiem jest przywrócenie przekonania co do nieroze­rwalności małżeństwa i praktyczne jej zachowanie. Zwracając się do małżonków zgromadzonych na Światowym Spotkaniu Rodzin w Manili w 2003 roku, Jan Paweł II przypomniał: "Łaska, którą otrzymaliście w sakramencie małżeństwa, nie mija z biegiem lat. (...) jest łaską miłości ofiarnej, miłości, która obdarza i przebacza; miłości bezinte­resownej, która zapomina o własnym cierpieniu; miłości wiernej aż do śmierci; miłości owocującej nowym życiem".

Rodzina chrześcijańska jest powołana do budowania Królestwa Bożego. To podstawowe posłannictwo realizuje się przez cztery zadania: tworzenie wspólnoty osób (communio personarum), służbę życiu, udział w rozwoju społeczeństwa oraz uczestnictwo w życiu i posłannictwie Kościoła. Papież oddał też każdą rodzinę świata w ręce Boga Ojca przez Niepokalane Serce Maryi. Wzywał pomocy św. Józefa, Opiekuna Najświętszej Rodziny i sam wyniósł na ołtarze licznych chrześcijan, którzy rodzinie pomagali lub bezpośrednio tworzyli ją przez sakrament małżeństwa. Jan Paweł II podkreślał, że najważniejszym zadaniem w duszpaste­rstwie rodzin jest modlitwa. Chodzi o modlitwę za rodziny, praktykę modlitwy w rodzinach, a także o modlitwę duszpasterza z rodzinami.

Jan Paweł II w przemówieniu do Ruchu "Focolari" nauczał również o posłannictwie małżonków: "Kiedy Chrystus wysyłał swoich uczniów po raz pierwszy, by głosili Dobrą Nowinę, wysyłał ich po dwóch (por. Mk 6,7). Wy także jesteście wysyłani we dwoje - poprzez ten wielki sakrament, który czyniąc was mężem i żoną - czyni was zarazem świadkami Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałe­go". Dla umocnienia małżeństw Papież po raz pierwszy w historii Kościoła beatyfikował 21 października 2001 r. parę włoskich małżonków Marię i Alojzego Beltrame Quattrocchi. Wspomnienie liturgiczne tych patronów małżeństw i rodzin chrze­ścijańskich zostało wyznaczone nie na dzień ich śmierci (dies natalis) - jak to najczęściej bywa - lecz na 25 listopada, czyli dzień zawarcia przez nich sakramentu małżeństwa.

Chociaż pontyfikat Jana Pawła II należy do przeszłości, to jednak pozostawił on po sobie dziedzictwo myśli, które stanowi zachętę do nieustannego odkrywania i pogłębiania oraz konfrontacji z rzeczywistością naszego "dziś". Gdyż jako najwyższy nauczyciel Kościoła, Jan Paweł II "stworzył pomnik trwalszy niźli w spiżu ryty" nauczając - w czasie Mszy św. dla rodzin w Szczecinie (11 czerwca 1987): "Nie ma skute­czniejszej drogi odrodzenia społeczeństw, jak ich odrodzenie przez zdrowe rodziny".