ANDRZEJ SIEPRSKI - ostatni z rodu. 450 lat od wymarcia rodu Sieprskich

Sylwetka Andrzeja Sieprskiego z nagrobka w katedrze w Płocku

Tablica upamiętniająca restaurację kościoła farnego z 1569 roku. Tablica przed renowacją i po konserwacji wykonanej w 2006 roku, gdzie mylnie przerobiono nazwisko Andrzeja z ZIEPRSKI na ZIERPSKI.

Zawiadomienie z 2012 roku informujące o mszy za Andrzeja Sieprskiego

Tablica genealogiczna pokazująca pochodzenie obecnych władców państw europejskich od Andrzeja Sieprskiego

Sierpczanie świętują jubileusz 700-lecia naszego miasta. Pośród przypominanych osób, dat i faktów z przeszłości nie może zabraknąć rodziny Sieprskich herbu Prawdzic, dziedziców miasta Sierpca (ówczesnego Sieprca) przez około 170 lat. Wiemy, że były to lata rozwoju i rozbudowy miasta, a czas władania Sierpcem przez braci Feliksa i Prokopa zwany jest "złotym wiekiem". W tym jubileuszowym roku mija też ważna (aczkolwiek smutna) rocznica dotycząca Sieprskich. Równo 450 lat temu, 15 kwietnia 1572 roku zmarł ostatni z rodu Andrzej Sieprski. Przybliżmy jego niepospolitą i cenioną przez współczesnych postać, aby i dzisiaj była należycie postrzegana.

Andrzej Sieprski był synem Feliksa i Zofii z Oporowa. Urodził się 30 listopada 1493 roku. Prawdopodobnie edukował się w szkole katedralnej w Płocku. Uchodził za męża uczonego. Już w 1518 roku został podkomorzym płockim. W latach następnych jako młody człowiek angażował się wewnętrzne konflikty między mazowieckimi politykami. Zaprzyjaźniony z Niszczyckimi, stał po ich stronie w sporze z Feliksem Srzeńskim, wówczas kasztelanem dobrzyńskim oraz biskupem płockim Andrzejem Krzyckim. W 1528 roku uczestniczył nawet w zajeździe na dobra prepozytury płockiej św. Michała, nadane przez tegoż biskupa Piotrowi Gamratowi. Spory owe, połączone z wystąpieniami zbrojnymi, trwały jeszcze przez kilka lat.

Diametralnie zmieniła się sytuacja Andrzeja po związaniu się ze stronnictwem królowej Bony i odejściem z diecezji płockiej biskupa Krzyckiego. W 1536 roku został kasztelanem dobrzyńskim, w 1539 kasztelanem płockim, a w 1542 wojewodą rawskim. Pełniąc tę funkcję przez 30 lat związany był jednak przede wszystkim z Płockiem i dobrami położonymi w pobliżu. Gospodarował wzorowo na odziedziczonej ojcowiźnie. W 1554 roku, po śmierci Feliksa Srzeńskiego, został mianowany starostą płockim. Tu również pokazał swój talent dobrego gospodarza. Zakończył ciągnącą się od ponad 50 lat odbudowę zamku płockiego, wybudował most na przekopie odgradzającym Wzgórze Tumskie od miasta. Uporządkował źle administrowane przez poprzedników dobra starostwa. Budował nowe i odnawiał stare budynki gospodarcze. Zwielokrotnił hodowlę. Wiązało się to z gospodarnością i dobrze organizowaną pracą, a nie charakte­rystycznym dla tych czasów wzrostem wyzysku chłopa. Wręcz przeciwnie, w niektórych majątkach został znacznie zmniejszony wymiar pańszczyzny. Warto wspomnieć, że oprócz jego sprawnej działalności administracyjnej i gospodarczej na rzecz miasta i zamku w Płocku, cieszył się zapewne zaufaniem współobywateli, którzy wobec braku instytucji bankowych u niego lokowali gotówkę.

Andrzej Sieprski był poważaną osobą w Królestwie Polskim, cieszył się szczególnymi względami królowej Bony. Był delegatem do podejmowania posłów cesarza Ferdynanda I podczas pogrzebu Zygmunta I Starego. Przyznano mu miejsce przy stole królewskim podczas uroczystego obiadu. Od 1554 roku był członkiem komisji królewskiej do ustalania granic między Polską i Prusami Książęcymi. Aktywnie uczestniczył w różnych przejawach życia wewnętrznego kraju, w pracach sejmu, a także w polityce zagranicznej Królestwa.

W Sierpcu restaurował i rozbudował kościół farny. Jego dziełem jest odbudowa kaplicy położonej od strony południowej kościoła i będącej miejscem spoczynku przodków. Pamiątką po inwestycji Andrzeja jest kartusz z herbem rodowym Prawdzic oraz płyta z wapienia z 1569 roku potwierdzająca te prace. Inwestor był już leciwym człowiekiem. Po trzech latach zmarł. Spoczął w płockiej katedrze u boku swej małżonki Katarzyny z Trzcińskich, córki Piotra Prędoty (Prandoty) z Trzciany herbu Rawicz, wojewody rawskiego. Ich nagrobek umieszczony w kaplicy pod południową wieżą kościoła katedralnego jest pięknym przykładem renesansowej rzeźbiarskiej sztuki nagrobnej. W inskrypcji epitafijnej podano, że Andrzej zmarł 15 kwietnia 1572 roku w wieku 78 lat 4 miesięcy i 15 dni. Zatem można wyliczyć jego datę urodzenia na 30 listopada 1493 roku. 

Synem Andrzeja i Katarzyny był Feliks, który w 1549 roku został wysłany na dwór księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna. Tenże Feliks przegrał ponad 300 dukatów i uciekł z dworu książęcego. Nie wiadomo, co z nim się stało. Jeszcze po latach Albrecht żądał od Andrzeja zwrotu przegranych przez syna pieniędzy. Córkami Andrzeja były Małgorzata (żona kasztelana sierpeckiego Jana Strzałkowskiego herbu Prus, a następnie Jana Niszczyckie­go), Jadwiga (żona starosty generalnego wielkopolskiego Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego herbu Nałęcz) i Anna (żona kasztelana sierpeckiego Jerzego Kucieńskiego herbu Ogończyk, a następnie kasztelana biechowskiego Mikołaja Zaremby herbu Zaremba, a potem kasztelana biechowskiego Stanisława Złotowskiego herbu Topór).    

Andrzej był najwybitnie­jszym i zarazem ostatnim męskim przedstawicie­lem Sieprskich. Przeżył również swoich bratanków. Pewnym zbiegiem okoliczności jest fakt wymarcia w tym samym roku (7 lipca) dynastii Jagiellonów.

Natomiast po córkach zmarłego Andrzeja zostało liczne potomstwo należące do najróżniejszych rodów, noszące różne nazwiska. Ciekawostką jest, że wśród tych potomków są głowy koronowane współczesnej Europy. Pisałem o tym przed kilkunastu laty, a teraz podaję dla przypomnienia. Otóż Jadwiga, córka Andrzeja i Katarzyny poślubiła około 1554 roku Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego herbu Nałęcz, kasztelana santockiego, a potem starostę generalnego wielkopolskie­go. Ten mariaż wiązał sierpczankę z potężnym rodem Czarnkowskich oraz z innymi rodzinami odgrywającymi niebagatelną rolę w kraju.

Praprawnuczką Jadwigi była Katarzyna Opalińska, która została wydana za Stanisława Leszczyńskie­go, późniejszego króla Polski. Ich córka Maria poślubiła Ludwika XV, króla Francji. Dzieci Marii i Ludwika zawierały już dynastyczne związki małżeńskie. Ludwika Elżbieta poślubiła swego krewniaka Filipa z linii Burbonów, która od niedawna panowała w Parmie. Natomiast syn Ludwik, któremu nie dane było zostać królem (zmarł przed ojcem), ożenił się z Marią Józefą z dynastii saskiej. Od tych małżeństw pochodzi wielu monarchów europejskich. Już trzej synowie Ludwika i Marii Józefy (Ludwik XVI, Ludwik XVIII i Karol X) byli królami Francji. W następnych pokoleniach potomków Marii Leszczyńskiej byli królowie Hiszpanii, Portugalii, Obojga Sycylii, Belgii, Saksonii, cesarze Austrii (z panującym przez 68 lat Franciszkiem Józefem I) oraz wielu książąt.

Na zamieszczonej tablicy genealogicznej pokazano jedynie linie łączące Marię Leszczyńską z panującymi obecnie monarchami: Filipem I Koburgiem - królem Belgii, Filipem VI Burbonem - królem Hiszpanii, Henrykiem - wielkim księciem Luksemburga i Janem Adamem II - księciem Liechte­nsteinu. Widzimy, że niektórzy z władców na kilka sposobów pochodzą od Marii Leszczyńskiej. Spowodowały to związki małżeńskie zawierane między krewnymi (nieraz nawet bardzo bliskimi). Były liczne małżeństwa zawarte między Burbonami. Szczególnie częste jest to w hiszpańskiej linii tej dynastii. Oboje rodziców Ferdynanda VII było Burbonami; to samo dotyczy rodziców króla Alfonsa XII oraz Jana Karola (Juana Carlosa), ojca obecnie panującego władcy.

W 2012 roku w 440-tą rocznicę śmierci Andrzeja Sieprskiego z inicjatywy prężnie wówczas działającego Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sierpeckiej została w sierpeckiej farze odprawiona uroczysta msza za zmarłych z rodziny Sieprskich. http://www.sierpc.com.pl/news-news-1172/1/Historyczna-prowokacja-w-440-rocznice-smierci-Andrzeja-Sieprskiego-15-04-2012-r.

Więcej o rodzie Sieprskich można przeczytać w roczniku z 2014 roku "Bieżuńskich Zeszytów Historycznych": https://docplayer.pl/144637074-Pawel-bogdan-gasiorowski-sieprscy-genealogia-i-pamiec-biezunskie-zeszyty-historyczne-28-5-20.html.

Zapraszamy chętnych do wędrówki na spacer wyznaczonym w 2016 roku szlakiem imienia Rodu Sieprskich. Prowadzi on od dworca PKP w Sierpcu do skansenu, a następnie przez Mieszczk, lasy w okolicach Rydzewa i Szczechowa do Szczutowa. Szlak liczy sobie 16,6 kilometra długości i wyznakowany jest czarnym kolorem. Warto przeczytać o wszystkich sierpeckich szlakach pieszych: http://www.sierpc.com.pl/news-news-1988/0/Szlaki-turystyczne-ziemi-sierpeckiej. Chętni do wędrówki znajdą coś dla siebie.