POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE

Dowódca polskiej brygady kawalerii stacjonującej w Ostrołęce i okolicy, gen. Antoni Madaliński 12 V 1794 r. na czele swojej jednostki i niewielkiej grupy ochotników wyruszył w stronę Krakowa, by tam połączyć się z Kościuszką. Idąc z Ostrołęki przez Przasnysz, Mławę i Szreńsk oraz omijając Płock w odległości 50 km, przeprawił się na lewy brzeg Wisły w Wyszogrodzie, w nocy z 16/17 III. Na terenie województwa płockiego do oddziału przyłączyła się pewna grupa ochotników. 24 III 1794 r. oddział Madalińskiego dotarł do Rakowa, gdzie ogłoszono ogólnonarodowe powstanie.

Król pruski przysłał nowego dowódcę armii pruskiej na Mazowszu - gen. Wilhelma Schwerin'a, z zadaniem stłumienia powstania. Płock został wzmocniony 10 szwadronami huzarów i batalionem piechoty, zaś Sierpc obsadzono 5 szwadronami dragonów.

W powstaniu wzięło udział wiele osób z okolic Sierpca.
22 V 1794r. w obozie pod Borkowem Kościuszko przyznał Franciszkowi Józefowi Malewskiemu z Malewa szarżę rotmistrza milicji konnej województwa płockiego.
3 VII 1794 r. Kościuszko pod Praską Wolą awansował Piotra Jeżewskiego z Rościszewa do stopnia generała majora województwa płockiego, zaś 5 X 1794 r. w obozie pod Mokotowem awansował go do stopnia gen. mjra milicji województwa płockiego i Ziemi Dobrzyńskiej (Jeżewski z Rościszewa przez jakiś czas był właścicielem części Sierpca na południe od Sierpienicy).
Także 3 VII 1794 r. szarżę gen. mjra ziemi zawkrzańskiej otrzymał Józef Zieliński.
Po przegranej bitwie o Warszawę we wrześniu 1974 roku, część wojsk pruskich skierowano na Mazowsze Północne, zaś po klęsce pod Maciejowicami 10 X 1794 r. Prusacy ponownie przejęli całkowitą władzę.

POWSTANIE LISTOPADOWE

Było to powstanie narodowe przeciw Rosji, rozpoczęte 29 XI 1830, zakończone X 1831.
Objęło tereny zaboru rosyjskiego, uzyskując jednakże pomoc z pozostałych zaborów. Główną przyczyną jego wybuchu była wewnętrzna sytuacja w Królestwie Polskim (łamanie konstytucji z 1815 przez cara, w. ks. Konstantego i rząd Królestwa, ucisk podatkowy, niespełnienie obietnicy o połączeniu z ziemiami zaboru ros., represje).Wybuch akcji zbrojnej został przyspieszony wskutek przygotowań cara do użycia armii Królestwa Polskiego przeciw rewolucji francuskiej i belgijskiej.
Powstanie, przygotowane przez spisek podchorążych pod wodzą por. P. Wysockiego, rozpoczęło się w Warszawie atakiem na Belweder.

W celu uzupełnienia umundurowania tworzących się w grudniu 1830 r. polskich oddziałów, zgromadzono w koszarach w Płocku krawców i szewców. Szyli oni mundury oraz wykonywali obuwie dla żołnierzy. Rzemieślnicy ci pochodzili z Płocka, Dobrzynia nad Wisłą, Lipna, Płońska, Wyszogrodu oraz z Sierpca.
15 III 1831 r. 400 obywateli Sierpca podpisało przysięgę na wierność Ojczyźnie i Narodowi Polskiemu (z tego połowa Żydów).
We wrześniu 1831 r. pod Sierpcem miała także miejsce potyczka między oddziałami powstańczymi a wojskami rosyjskimi.
Po upadku powstania szczególnie pamiętano o Barbarze Bronisławie Czarnowskiej, która brała w niej udział jako kadet. Przed przejściem granicy pruskiej otrzymała z rąk gen. M. Rybińskiego srebrny krzyż wojskowy i stopień podoficera 1 pułku jazdy sandomierskiej
W lipcu 1831 przechodziły przez miasto oddziały rosyjskie dowodzone przez feldmarszałka Paskiewicza, które zaatakowały później Warszawę od zachodu.

Do oddziałów powstańczych zgłaszało się wielu młodych patriotów, m.in. Kalikst Borzewski, organizator powstania w Płockiem. W początkowym okresie powstania służył w randze porucznika w 1 pułku jazdy płockiej, później w 8 pułku ułanów. Brał udział w walkach pod Różanem, Szelkowem, Nasielskiem i Rajgrodem. W toku działań powstańczych awansował do stopnia kapitana, zaś po bitwie pod Nasielskiem odznaczony został złotym krzyżem Virtuti Militari.

Pod koniec września 1831 roku przejeżdżała przez Sierpc grupa członków Sejmu z marszałkiem Ostrowskim na czele oraz członkowie rządu z prezesem Niemojowskim. Przez Rypin dotarli do granicy na Drwęcy, 26 IX 1831 r. w okolicach Brodnicy przeszli na teren zaboru pruskiego, skąd skierowali się na emigrację.

POWSTANIE STYCZNIOWE

Było to kolejne powstanie narodowe skierowane przeciw Rosji, trwające od 22 I 1863 do wiosny 1864 i obejmujące swym zasięgiem Królestwo Polskie, Litwę i Białoruś, w mniejszym stopniu Ukrainę. Spowodowane zaś było nasilającym się rosyjskim uciskiem narodowym.
Wybuch powstania poprzedzały liczne manifestacje patriotyczne w Warszawie, krwawo tłumione przez władze rosyjskie (m.in. obchody rocznicy wybuchu powstania listopadowego 1830-1831, procesje, pochody o charakterze patriotyczno-religijnym).
Osiągnięcie poważniejszych sukcesów było niemożliwe wobec wyraźnej przewagi oddziałów rosyjskich. W Królestwie Polskim stacjonowała stutysięczna armia rosyjska, zaś przeciw niej w nocy z 22 na 23 stycznia wystąpiło zaledwie 6 tys. powstańców.
Garnizony rosyjskie zaatakowano w 33 miejscach.
W Płocku atak powstańców nie powiódł się.
Od X 1963 r. władzę dyktatorską objął Romuald Traugutt, który rozpoczął reorganizowanie oddziałów partyzanckich oraz nakazywał pełną realizację dekretów uwłaszczeniowych, by wiosną rozpocząć walkę z udziałem chłopów i we współpracy z rewolucjonistami europejskimi.
W początku 1864 r. aresztowania spowodowały rozbicie organizacji powstańczej, zaś wojska rosyjskie rozbiły większe zgrupowania partyzanckie. Ponadto 2 III 1864 r. car zapewnił chłopom wszystkie korzyści powstańczych dekretów uwłaszczeniowych, co przekreśliło możliwość masowego udziału chłopstwa w walce.
10/11 IV 1864 r. aresztowano Traugutta, 5 VIII 1864 został on powieszony. W XII 1864 r. schwytano ostatniego powstańczego naczelnika Warszawy - A. Waszkowskiego, zaś V 1865 r.- ostatniego dowódcę powstańczego - księdza S. Brzóskę. Kilkadziesiąt tysięcy uczestników powstania ukarano konfiskatą majątku, więzieniem, zesłaniem lub katorgą (w tym wielu Rosjan, Ukraińców i Białorusinów), zaś kilkuset skazano na śmierć.
Po upadku powstania styczniowego zlikwidowano autonomię Królestwa Pol. i rozpoczęto ostrą rusyfikację.

Z uwagi na warunki terenowe, działania powstańcze mają miejsce głównie w południowo - wschodniej części powiatu (lasy żuromińskie i bieżuńskie) i na pograniczu pow. sierpeckiego i lipnowskiego.
Liczebność połączonego oddziału partyzanckiego z Sierpca i Drobina wynosiła ok. 6 tysięcy osób.
Starcia i potyczki z wojskami carskimi miały miejsce między innymi: pod Unieckiem (oddział Kazimierza Wolskiego); pod Kwaśnem i Sudragami (Teofil Jurkowski); pod Koseminem (Seweryn Siemieński). W walkach w okolicach Sierpca brali udział także Żydzi. Jednym z nich był Gedalia Płocki, który w jednym z oddziałów paryzanckich pełnił także funkcję lekarza.
W dniach 6-7 II 1863 r., wykorzystując nieobecność wojsk carskich, w Sierpcu stacjonował oddział powstańczy Waleriana Ostrowskiego, ogłaszając w nim powstanie Rządu Narodowego. 8 II Rosjanie przypuścili atak od strony Lipna i Płocka, w wyniku czego powstańcy zostali wyparci z miasta, zaś sam Ostrowski dostał się do niewoli i został rozstrzelany w Płocku.
9 VII 1863 r. okolicach Szczutowa miała miejsce potyczka między oddziałami rosyjskimi, a polskimi powstańcami dowodzonymi przez Jakoby'go, uzbrojonymi jedynie w kosy. Poległo 40 z nich, w tym także kilku pochodzących z Sierpca.

Po upadku powstania 40 mieszkańców miasta i okolic zesłano na Sybir lub skazano na śmierć za udział w walkach.

W czasie trwania powstania bardzo negatywny stosunek do niego mieli okoliczni koloniści niemieccy.