REWOLUCYJNE RADY ROBOTNICZO-CHŁOPSKIE "MŁOT I SIERP" W POWIECIE SIERPECKIM

POLSKA PARTIA ROBOTNICZA W POWIECIE SIERPECKIM

Prace nad zorganizowaniem komunistycznej organizacji konspiracyjnej w powiecie sierpeckim podjął już w roku 1939 sierpecki komunista Zygmunt Wolski. Współpracował z nim Feliks Peda-przedwojenny prezes Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego oraz Kazimierz German .
Wśród Sierpeckich komunistów dominowali: Wacław Skudlarski, Józef Kwaśniewski i Feliks Sołdek, w gminie Białyszewo-Lucjan Markowski i Czesław Małkowski, w Zawidzu-Bolesław Lewandowski, w Skoczkowie-Michał Paprocki oraz bracia Aleksander Pejta, Jan Pejta i Leon Pejta, w gminie Kosemin czołową postacią był Feliks Peda, zaś w gminie Gójsk-Zygmunt Lejman oraz Antoni Sułkowski.
W V lub VI 1940 r. powstała organizacja Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie "Młot i Sierp", zaś w XII 1940 r. powołano Komitet Okręgowy RRR-Ch obejmujący tereny Mazowsza wcielone do Rzeszy, a co za tym idzie, stworzono również odpowiednie struktury organizacji w powiecie sierpeckim.
Działalnością RRR-Ch "Młot i Sierp" na północnym Mazowszu kierował Julian Wieczorek, zaś po jego aresztowaniu w IX 1941 r. funkcję tę przejął Feliks Majdak.

Na czele Komitetu Powiatowego stanąl Feliks Peda z Grąbca, współpracowali z nim Michał Paprocki, Jan Pejta, Lucjan Markowski, Antoni Sułkowski.

Powoływano także Komitety Gminne, jednakże do końca 1941 roku udało się zorganizować RRR-Ch tylko w sześciu gminach: Sierpcu, Białyszewie, Koseminie, Gójsku, Lisewie i Bieżuniu, co było spowodowane nieprzychylnością okolicznej ludności. Poza tym były to głównie komórki powiązane z ruchem komunistycznym jeszcze przed wybuchem wojny.
Członkowie "Młota i Sierpa" w głównej mierze rekrutowali się z robotników folwarcznych i drobnych rzemieślników. Poza tym szeregi organizacji zasilali także radykalni ludowcy, którzy program SL uważali za zbyt umiarkowany. Członkowie "Młota i Sierpa" wywodzili się zarówno z przedwojennej KPP, jak i PPS, a ponadto z dawnych ugrupowań chłopskiej lewicy: Niezależna Partia Chłopska, Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej "Samopomoc".

W czasie posiedzenia założycielskiego "Młota i Sierpa" postanowiono, iż jednocześnie z tworzeniem komórek organizacji powoływana będzie także organizacja zbrojna pod nazwą "Czerwona Milicja". Jej komendantem na ziemiach północnego Mazowsza miał być Czesław Małkowski, zaś organizacją oddziału w powiecie miał zająć się Bolesław Lewandowski. Nie tworzono sztabów ani dowództwa, komendanci zaś mieli pełnić swe funkcje jednoosobowo. Najmniejszą komórką Czerwonej Milicji miała być grupa bojowa złożona z 3-5 osób. Jednakże do VI 1941 oddziały te nie były jeszcze w stanie podjąć działalności dywersyjnej, a w swej formie bardziej przypominały bojówki niż organizacje o charakterze wojskowym.

W I 1942 po przerzuceniu do Polski z ZSRR grupy inicjatywnej, powstała Polska Partia Robotnicza, z połączenia organizacji i grup komunistów w kraju. Uczestnikiem powołania PPR w stolicy był Zygmunt Wolski.
Jej kadry w powiatach wywodziły się z RRR-Ch "Młot i Sierp". W III 1942 r. Komitety Powiatowe "Młota i Sierpa" przekształciły się w Komitety Powiatowe PPR. Także Komitet Okręgowy PPR opierał się na strukturach dotychczasowego "Młota i Sierpa".
Kiedy w roku 1942 gestapo wpadło na ślad istnienia PPR, ustaliło liczbę jej członków w powiecie sierpeckim na 26.
Zbrojnym ramieniem PPR była utworzona w 1942 r. Gwardia Ludowa, w 1944 r. przemianowana na Armię Ludową. Struktury GL oparto na "Czerwonej Milicji", powołując jej dotychczasowych dowódców na dowódców GL.

W swych deklaracjach programowych PPR wysuwała hasła: powszechnej walki zbrojnej w celu wyzwolenia kraju spod okupacji niemieckiej, odbudowy niepodległego i demokratycznego państwa polskiego w nowych granicach wschodnich, sojuszu z ZSRR, przeprowadzenia umiarkowanych reform społecznych i gospodarczych.
Powiatowym sekretarzem PPR w Sierpcu został Feliks Peda, po jego aresztowaniu funkcję tę objął Józef Kwaśniewski ps. "Stary". Współpracował z nim Jan Skudlarski, Herman Joński oraz Franciszek Kłos. Dowódcą powiatowym GL został Feliks Sołdek.
W roku 1943 organizacja została mocno osłabiona w wyniku przeprowadzonych w powiecie sierpeckim aresztowań: w III schwytano Jana Wilczyńskiego (skazano go na śmierć 13 XII 1943 r.), 21 IV aresztowano Józefa Krupę oraz Czesława Małkowskiego (byłego dowódcę okręgu GL), w VII zostali aresztowani bracia Jan, Leon i Aleksander Pejtowie oraz Stefan Krupa. 13 IX w ręce Niemców dostał się Henryk Tarkowski, zaś 30 XII aresztowano w gminie Gójsk Józefa Pilarskiego wraz z grupą 15 członków PPR.
Ogólnie w okresie VIII-XII 1943 r. aresztowano w powiecie 31 członków PPR.

W roku 1942 PPR liczyła kilka tysięcy członków, zaś w VII 1944 - ok. 20 tys. Najbardziej aktywnymi działaczami w powiecie byli: Antonina Płachta, Władysław Tokarski, Józef Tokarski, Stanisław Tyburski, Włodzimierz Ziemiecki, Zygmunt Lejman, Jerzy Krajewski, Józef Chmielewski. W roku 1944 aresztowani zostali: Marian Jureczko, Antonina Płachta, Józef Betkowski.
W roku 1944 podjęto także próby formowania struktur przyszłej władzy, tworząc powiatowe i gminne Rady Narodowe - w Sierpcu Powiatowa Rada Narodowa powstała 27 VI 1944 r., zaś jej przewodniczącym został Michał Paprocki. Powstały także Gminne RN w Białyszewie, Bieżuniu, Gójsku, Zawidzu i Koziebrodach.
W XII 1944 r. wyznaczono Hermana Jońskiego na Komendanta Milicji Obywatelskiej, zaś Komenda Powiatowa MO miała zostać utworzona z członków Armii Ludowej.
Poza tym 26 X 1944 r. do wsi Lipa w powiecie sierpeckim przerzucono 11 osób, które miały zająć się dywersją na tyłach wojsk niemieckich.

W 1943 r. kierownictwo PPR w powiecie prowadziło rozmowy z przedstawicielami władz Polskiego Państwa Podziemnego, jednakże zakończyły się one niepowodzeniem.
Nie powiodły się również próby nawiązania rozmów z SL, które podejmowano w roku 1940 i 1941. Kolejną próbę porozumienia PPR podjęła w 1944 r., proponując włączenie Batalionów Chłopskich w struktury Armii Ludowej. Uzgodniono jedynie, iż obie organizacje będą informować się wzajemnie o zagrożeniach, ewentualnie przeprowadzą wspólną akcję.
W takiej sytuacji PPR rozpoczęła politykę terroryzowania opozycji politycznej i zwalczanie podziemia niepodległościowego. W tym celu utworzono instytucje zorganizowanej przemocy, takie jak Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego, a także wspierano się działającymi w Polsce organami bezpieczeństwa państwowego ZSRR.

Pod koniec wojny sierpecka PPR liczyła tylko 450 członków skupionych w 70 komórkach.